ثور چین (THORChain)
ثور چین یک پروتکل نقدینگی غیرمتمرکز بین زنجیره‌ای است که امکان مبادله مستقیم دارایی‌های اصلی را بدون نیاز به دارایی‌های بسته‌بندی‌شده یا معادل‌سازی‌شده بین بلاک‌چین‌های مختلف فراهم می‌کند. این پروژه در ژوئن ۲۰۱۸ راه‌اندازی شد. توکن اصلی آن، RUNE، برای مشارکت در شبکه استفاده می‌شود.
تاریخچه
ثور چین در ۱ ژوئن ۲۰۱۸ تأسیس شد. این سازمان که در حوزه مالی و فناوری کریپتو فعالیت دارد، در سوئیس مستقر و در سنگاپور ثبت شده است. این پروتکل از موتور اجماع تندرمینت (Tendermint)، ماشین حالات (State Machine) کیت توسعه نرم‌افزار کازموس و الگوریتم امضای آستانه GG20 (TSS) استفاده می‌کند. همچنین، به‌عنوان یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) بین زنجیره‌ای مستقل در لایه ۱، بر پایه کیت توسعه نرم‌افزار کازموس ساخته شده است.
برخلاف برخی دیگر از پلتفرم‌ها، ثور چین دارایی‌ها را معادل‌سازی یا بسته‌بندی نمی‌کند، بلکه وجوه را مستقیماً در خزانه‌های روی زنجیره مدیریت کرده و امنیت آن‌ها را با مدل اقتصادی خود تضمین می‌کند. به‌طور خلاصه، می‌توان آن را یک بازارساز خودکار (AMM) بین زنجیره‌ای، مشابه یونی‌سواپ، دانست.
مرور کلی
در ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳، BNB Smart Chain به ثور چین اضافه شد و کاربران اکنون می‌توانند دارایی‌های BNB و BEP-20 را برای تأمین نقدینگی یا مبادله استفاده کنند.
در ۲۱ اوت ۲۰۲۳، قابلیت وام‌دهی در ثور چین فعال شد. کاربران می‌توانند دارایی‌های اصلی لایه ۱ مانند BTC و ETH را به شبکه وام دهند و در مقابل، بدهی بر حسب دلار آمریکا دریافت کنند؛ بدون بهره، بدون سررسید و بدون خطر تصفیه شدن.
در ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲، Savers Vaults در ثور چین فعال شد. این قابلیت امکان تأمین نقدینگی با یک دارایی را فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند بیت‌کوین (Bitcoin) واریز کرده، سود مشابه دریافت کنند و هر زمان که بخواهند اصل سرمایه خود را برداشت نمایند، زیرا کنترل کامل کلیدهای خود را حفظ می‌کنند. Savers Vaults برای تمامی دارایی‌های لایه ۱ در ثور چین از جمله BTC، ETH، BNB، BCH، DOGE، LTC، ATOM و AVAX فعال شد.
در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۲، ثور چین پس از چهار سال توسعه، راه‌اندازی شبکه اصلی (Mainnet) را اعلام کرد.
“ثور چین در ابتدا یک پروژه تحقیقاتی بود. راه‌اندازی شبکه اصلی نشان‌دهنده تکمیل یک پروتکل کاملاً کاربردی با ویژگی‌های متنوع، اکوسیستم بزرگ و جامعه‌ای قوی است. این نقطه عطف مهم، مدت‌ها مورد انتظار بوده و جامعه از آن بسیار هیجان‌زده است.”
به مناسبت راه‌اندازی شبکه اصلی، تیم ثور چین کمپین “RUNE in a Million” را برگزار کرد. در این کمپین، ۱ میلیون دلار به‌صورت RUNE به کاربران بایننس (Binance) اختصاص یافت که از ۲۳ ژوئن تا ۷ ژوئیه ۲۰۲۲ ادامه داشت.
پس از این رویداد، در ۲۸ ژوئیه ۲۰۲۲، امکان معامله و تأمین نقدینگی توکن ATOM از اکوسیستم کازموس در ثور چین فعال شد. این یکپارچه‌سازی، ارتباط بین اکوسیستم کازموس و نقدینگی دارایی‌های اصلی در ثور چین را برقرار کرد. کاربران توانستند ATOM را با بلاک‌چین‌های پشتیبانی‌شده از جمله BTC، ETH، BNB، DOGE، LTC، BCH و همچنین دارایی‌های ERC-20 و BEP-2 مبادله کنند.
در ۳ ژوئن ۲۰۲۱، سرویس نام‌گذاری ثور به اسم ثورنیمز (THORNames) معرفی شد. این یک سیستم نام‌گذاری توزیع‌شده و قابل توسعه است که نام‌های خوانا مانند chris.thor را به شناسه‌های ماشین‌خوان، مانند آدرس‌های رمزارزی و فراداده‌ها، نگاشت می‌کند. همچنین از قابلیت “reverse resolution” پشتیبانی می‌کند که به کاربران امکان می‌دهد متادیتایی مانند نام کاربری توییتر را با آدرس ثور چین خود مرتبط کنند.
فناوری
فناوری ثور چین بر پایه پگ حالات یک طرفه (۱-way State Pegs)، ماشین حالات و پروتکل امضای آستانه استوار است.
- پگ حالات یک طرفه وضعیت زنجیره‌های خارجی را همگام‌سازی می‌کند.
- ماشین حالات منطق تبادل دارایی‌ها را مدیریت کرده و تراکنش‌های خروجی را اختصاص می‌دهد.
- پروتکل TSS امکان امضای کلیدهای آستانه‌ای به‌صورت توزیع‌شده را فراهم می‌کند.
- کلاینت زنجیره Bifröst تراکنش‌های خاص هر زنجیره را پردازش می‌کند.
نقش‌ها
چهار نقش کلیدی در این سیستم وجود دارد:
تأمین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers)
کاربرانی که دارایی‌های خود را در استخرهای نقدینگی ثور چین سپرده‌گذاری می‌کنند. در ازای آن، از طریق کارمزدهای مبادله و پاداش‌های سیستمی جبران می‌شوند. میزان جبران آن‌ها به وضعیت استخر و شبکه بستگی دارد.
این کاربران سرمایه خود را در استخرهایی با دارایی‌های متغیر بازار قرار می‌دهند. در ازای این مشارکت، توکن RUNE و دارایی متصل به استخر را دریافت می‌کنند. میزان پاداش بسته به وجود یا عدم وجود تراکنش‌های مبادله در یک بلاک محاسبه می‌شود.
مبادله‌کنندگان (Swappers)
کاربرانی که دارایی‌های دیجیتال خود را در ثور چین با دیگر دارایی‌ها مبادله می‌کنند. این شبکه دسترسی به طیف وسیعی از دارایی‌ها را از طریق سازگاری بین زنجیره‌ای، تجربه کاربری ساده، و دسترسی بدون مجوز به بلاک‌چین‌های مختلف فراهم می‌کند، از جمله:
- زنجیره‌های سریع (BNB Chain)
- زنجیره‌های هوشمند (Ethereum)
- زنجیره‌های مقاوم در برابر سانسور (Bitcoin)
- زنجیره‌های خصوصی (Monero)
معامله‌گران (Traders)
کاربرانی که استخرها را پایش کرده و قیمت‌ها را متعادل می‌کنند. هدف آن‌ها کسب سود از اختلاف قیمت‌ها در بازارهای مختلف است.
معامله‌گران قیمت‌ها را در ثور چین با بازارهای خارجی مقایسه می‌کنند. اگر قیمت در ثور چین پایین‌تر باشد، خرید کرده و در بازار خارجی می‌فروشند و برعکس. این فرآیند به‌طور مداوم تکرار شده و باعث همگرایی قیمت‌ها بین ثور چین و سایر بازارها می‌شود.
اپراتورهای گره (Node Operators)
THORNodes شبکه ثور چین را پشتیبانی می‌کنند. هر THORNode شامل چندین سرور مستقل است که با یکدیگر ارتباط دارند تا یک شبکه مبادله بین زنجیره‌ای ایجاد کنند. اپراتورهای گره برای تأمین امنیت سیستم، وثیقه ارائه داده و در ازای آن پاداش دریافت می‌کنند.
RUNE
RUNE توکن بومی ثور چین است که اکوسیستم آن را تأمین نیرو کرده و مشوق‌های اقتصادی لازم برای امنیت شبکه را فراهم می‌کند. این توکن به‌عنوان یک دارایی تسویه حساب عمل کرده، نیاز به جفت‌های ارزی متعدد را کاهش می‌دهد، نقدینگی را متمرکز می‌کند و امنیت اقتصادی شبکه غیرمتمرکز را تضمین می‌کند.
نقش‌های کلیدی RUNE
RUNE چهار نقش اصلی دارد:
- نقدینگی: به‌عنوان دارایی تسویه حساب
- امنیت: جلوگیری از حملات سیبل (Sybil) و هدایت رفتار اقتصادی
- حاکمیت: اولویت‌بندی رویدادهای درون زنجیره‌ای
- مشوق‌ها: پرداخت پاداش‌ها، دریافت کارمزدها و تأمین هزینه گاز
اقتصاد توکنی RUNE
در سال ۲۰۱۸، ثور چین ۱ میلیارد توکن RUNE را از پیش استخراج کرد. اما در اکتبر ۲۰۱۹، نیمی از این مقدار را در کنار توکن‌های سوخته‌شده در پروژه Surtr حذف کرد.
کاهش عرضه، تأثیری بر توکن‌هایی که قبلاً به سرمایه‌گذاران پیش‌فروش و عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز (IDO) اختصاص داده شده بود، نداشت.
حداکثر عرضه RUNE برابر ۵۰۰ میلیون توکن است که در زمان راه‌اندازی شبکه ایجاد شد.
توزیع توکن‌ها
- ۵٪ (SEED) و ۱۶٪ (IDO) برای جذب سرمایه اولیه شبکه
- ۱۰٪ برای توسعه‌دهندگانی که از ۲۰۱۸ روی پروژه کار کرده‌اند
- ۲۴٪ به کاربران مشارکت‌کننده در راه‌اندازی اولیه شبکه
- ۴۴٪ برای تأمین پاداش گره‌ها و تأمین‌کنندگان نقدینگی طی بیش از ۱۰ سال آینده
آونگ مشوق‌ها (Incentive Pendulum)
ثور چین از آونگ مشوق‌ها برای حفظ تعادل شبکه، امنیت و کارایی آن استفاده می‌کند. این سیستم با تنظیم نحوه توزیع پاداش بین گره‌ها و تأمین‌کنندگان نقدینگی، شبکه را در وضعیت بهینه نگه می‌دارد.
شبکه می‌تواند در پنج وضعیت مختلف قرار بگیرد:
- ناکارآمد (Inefficient)
- بیش از حد وثیقه‌گذاری‌شده (Over-bonded)
- بهینه (Optimal)
- کمتر از حد وثیقه‌گذاری‌شده (Under-bonded)
- ناامن (Unsafe)
بدون این مکانیسم، شبکه ممکن است به وضعیتی ناامن برسد که در آن اپراتورهای گره می‌توانند از شرایط سوءاستفاده کرده و دارایی‌های کاربران را سرقت کنند، در نتیجه اعتماد به ثور چین از بین می‌رود. آونگ مشوق‌ها تضمین می‌کند که همه مشارکت‌کنندگان به درستی پاداش دریافت کنند و امنیت شبکه حفظ شود.
حاکمیت (Governance)
ثور چین حداقل حاکمیت درونی دارد، به این معنی که گره‌ها با هم ارتباط برقرار نمی‌کنند و از هویت یکدیگر مطلع نیستند. این امر از همکاری مخرب بین گره‌ها و احتمال تسلط بر شبکه جلوگیری می‌کند.
حاکمیت ثور چین در موارد زیر تصمیم‌گیری می‌کند:
- اضافه یا حذف دارایی‌ها از شبکه
- اضافه یا حذف زنجیره‌های بلاک‌چینی
- زمان به‌روزرسانی پروتکل
- تعداد گره‌های مجاز برای مشارکت در شبکه
مبادله‌های استریمی (Streaming Swaps)
در ۲۶ جولای ۲۰۲۳، قابلیت مبادله‌های استریمی در ثور چین فعال شد. این ویژگی به مبادله‌کنندگان این امکان را می‌دهد که با تقسیم تراکنش‌های بزرگ به چندین تراکنش کوچک‌تر، قیمت‌های بهتری دریافت کنند. کاربران می‌توانند بین سرعت بالاتر یا قیمت بهینه‌تر یکی را انتخاب کنند.
مزیت اصلی این روش این است که در مبادله‌های معمولی، کل نقدینگی موردنیاز باید در همان لحظه تأمین شود، اما در مبادله‌های استریمی، نقدینگی در طول زمان تأمین می‌شود و فرصت بیشتری برای متعادل‌سازی قیمت‌ها توسط آربیتراژگران فراهم می‌شود.
این سیستم به اجرای تراکنش‌های بزرگ‌تر در ثور چین کمک می‌کند. در گذشته، کارمزدهای لغزش قیمتی (Slip-based fees) مانعی برای انجام معاملات بزرگ در ثور چین بود و این معاملات را به صرافی‌های متمرکز هدایت می‌کرد. مبادله‌های استریمی این مشکل را کاهش داده و معاملات بزرگ را کارآمدتر می‌کند.
همکاری‌ها (Partnerships)
ثور چین و تراست والت (Trust Wallet)
در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۲، ثور چین با تراست والت، یک کیف پول غیرامانی و چندزنجیره‌ای، ادغام شد. این همکاری امکان مبادلات غیرمتمرکز بین زنجیره‌ای را برای بیش از ۱۰ میلیون کاربر فعال تراست والت فراهم کرد. کاربران اکنون می‌توانند دارایی‌های بومی مانند BTC، ETH، BNB و BUSD را بدون نیاز به توکن‌های رپ‌شده یا بریج‌شده، مبادله کنند.
مزایای این همکاری برای کاربران Trust Wallet:
- امکان مبادله مستقیم دارایی‌های بومی در شبکه ثور چین
- کنترل کامل بر دارایی‌هایشان بدون نیاز به واسطه
- افزایش امنیت و شفافیت در مدیریت دارایی‌ها
چاد بارافورد (Chad Barraford)، رهبر فنی ثور چین، در این باره گفت:
«کاربران بیش از هر زمان دیگری به مزایای نگهداری شخصی دارایی‌هایشان پی برده‌اند. آخرین تحولات بازار اهمیت شفافیت و خودامانی را نشان داده است. در شرایطی که صنعت کریپتو به اصول اولیه خود یعنی شفافیت، غیرمتمرکز بودن و حریم خصوصی بازمی‌گردد، ما مفتخریم که با تراست والت همکاری می‌کنیم تا دسترسی به خودامانی را برای همه کاربران آسان‌تر کنیم.»
ثور چین و اولانچ سی-چین (Avalanche C-Chain)
در ۴ اکتبر ۲۰۲۲، ثور چین از مبادلات دارایی‌های بومی اولانچ سی-چین پشتیبانی کرد. این یکپارچه‌سازی به کاربران اجازه داد تا بدون نیاز به بریج، دارایی‌های خود را میان بیت‌کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و شش شبکه دیگر مبادله کنند.
ویژگی‌های این ادغام:
کاربران اکوسیستم اولانچ می‌توانند دارایی‌هایشان را بدون نیاز به بریج، در هر رابط ثور چین مبادله کنند.
امکان افزودن نقدینگی به استخرهای ثور چین و کسب سود از هر تراکنش انجام‌شده در استخر.
ثور چین و کیف پول اج (Edge Wallet)
در ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۲، اج والت، یک صرافی غیرامانی، از ثور چین به‌عنوان ارائه‌دهنده خدمات مبادله‌ای استفاده کرد. با این همکاری، کاربران دسترسی به مبادلات بین زنجیره‌ای غیرمتمرکز را بین بلاک‌چین‌های پشتیبانی‌شده در اج والت پیدا کردند. اج والت همچنین به‌عنوان یک کیف پول اکوسیستم و صرافی رسمی در وب‌سایت ثور چین معرفی شد.
مناقشات
حملات به آسیب‌پذیری‌ها (Vulnerability Attacks)
۲۸ مارس ۲۰۲۳: ثور چین به دلیل گزارش‌هایی مبنی بر یک آسیب‌پذیری احتمالی، شبکه خود را متوقف کرد. تیم ثور چین در پلتفرم X اعلام کرد که تمامی تراکنش‌ها را به‌عنوان یک اقدام احتیاطی متوقف کرده تا این گزارش‌ها بررسی شوند.
حدود ۸ ساعت بعد، تیم توسعه‌دهنده و امنیتی تأیید کردند که این آسیب‌پذیری واقعی است، اما تنها در صورتی قابل سوءاستفاده بود که یک گره مخرب در آخرین دوره تغییر گره‌ها حضور می‌داشت. با توجه به اینکه هیچ گره مخربی در سیستم وجود نداشت، شبکه از سر گرفته شد.
اکتبر ۲۰۲۲: به دلیل یک اشکال نرم‌افزاری که باعث عدم تعیین‌پذیری بین گره‌های مختلف شد، شبکه متوقف گردید. پس از ۲۰ ساعت تعمیر و نگهداری، شبکه به‌طور کامل بازیابی شد.
جولای ۲۰۲۱: ثور چین به دلیل یک حمله هکری متوقف شد که در آن مهاجمان موفق شدند ۷.۶ میلیون دلار از دارایی‌های کریپتویی را سرقت کنند.
در کانال تلگرام جامعه ثور چین، مدیران اعلام کردند که بودجه کافی برای جبران خسارت کاربران وجود دارد، اما از هکر درخواست کردند که وجوه دزدیده‌شده را بازگرداند و در ازای آن یک جایزه کشف باگ (Bug Bounty) دریافت کند.
در یکی از پست‌های تلگرام آمده بود:
«در حالی که خزانه پروژه قادر به جبران خسارت کاربران است، از مهاجم می‌خواهیم که با تیم تماس بگیرد تا در مورد بازگرداندن وجوه و دریافت جایزه متناسب با کشف این آسیب‌پذیری مذاکره کنیم.»
همچنین اعلام شد که وجوه کاربران پس از رفع مشکل و راه‌اندازی مجدد شبکه در دسترس قرار خواهد گرفت.
