به گزارش شبکه اطلاعرسانی طلا و ارز و به نقل از فوربز، در آوریل ۲۰۲۵، بحث تعرفهها از جلسات تخصصی تجارت جهانی فراتر رفت و به تیتر اول رسانهها تبدیل شد. آمریکا مجموعهای گسترده از تعرفههای جدید را اعمال کرد که تأثیر آن بهسرعت زنجیره تأمین جهانی را لرزاند. تقریباً تمام کالاهای وارداتی اکنون مشمول حداقل ۱۰ درصد تعرفه هستند، اما برخی کشورها فشار بیشتری را تجربه کردند.
چین با افزایش شدید تعرفهها در حوزههایی حیاتی مانند خودروهای برقی، نیمهرساناها و پنلهای خورشیدی مواجه شد؛ در مواردی تا ۵۴ درصد. ویتنام هم بینصیب نماند و با تعرفه ۴۶ درصدی بر روی صادراتی چون منسوجات و الکترونیک روبهرو شد. این کشور همراه با بیش از ۵۰ کشور دیگر اکنون در حال مذاکره با آمریکا برای بازنگری این تعرفههاست. اروپا، ژاپن و هند نیز به ترتیب با تعرفههای ۲۰، ۲۴ و ۲۶ درصدی مواجه شدهاند. اگر هم به فکر خرید خودرو هستید، بد نیست بدانید که اکنون ۲۵ درصد تعرفه روی تمام خودروهای وارداتی اعمال میشود؛ تصمیمی که تقریباً نیمی از بازار خودرو آمریکا را تحتتأثیر قرار داده.
پاسخ چین سریع بود: از ۱۰ فروردین، تعرفهای تلافیجویانه به میزان ۳۴ درصد روی تمام واردات از آمریکا اعمال شد. این ارقام فقط آمار خشک نیستند؛ بلکه معادلات تجاری را بر هم زده، فضای عدم اطمینان ایجاد کرده و کسبوکارها را وادار به بازنگری در استراتژیهای جهانیشان کردهاند. برای شرکتهایی که مثلاً از ویتنام به آمریکا کالا میفرستند، این تغییرات فقط یک خبر روز نیست؛ بلکه چالش عملیاتی واقعی است.
فرض کنید استارتآپی در حوزه سختافزار دارید. تیم شما درگیر بررسی فوری این است که آیا تعرفه جدید شامل حال محصولاتتان میشود یا نه، و اگر بله، تا چه حد؟ در همین حین، مدیر مالیتان از شما میخواهد بررسی کنید که آیا انتقال تولید به کشور دیگری میتواند میلیونها دلار صرفهجویی بههمراه داشته باشد یا نه. اینجاست که فناوریهای نوین مثل هوش مصنوعی و بلاکچین از حالت واژههای تبلیغاتی خارج شده و به ابزار نجات تبدیل میشوند.
قدرت دوگانه هوش مصنوعی و بلاکچین برای مدیریت تعرفهها
هوش مصنوعی میتواند در لحظه کدهای پیچیده تعرفه و تغییرات مقررات را پردازش کرده و ریسکها را قبل از حرکت کالاها از بندر شناسایی کند. بلاکچین نیز بهعنوان یک دفتر دیجیتالی عمل میکند که اطلاعات مهمی چون محل تولید، مسیر انتقال و مسئولین رسیدگی به کالا را بهصورت غیرقابلتغییر ثبت میکند. ترکیب این دو فناوری، ابزاری هوشمند برای مدیریت اصطکاکهای تجاری جهانی فراهم میآورد.
برگردیم به همان شرکت سختافزاری. با استفاده از مدلهای هوش مصنوعی که بهطور مداوم پایگاههای داده تجاری و اطلاعیههای تعرفهای را رصد میکنند، تیم لجستیک شما میتواند سریعاً مسیرهای بهینه حملونقل و هزینههای پیشبینیشده را دریافت کند. در همین حال، بلاکچین به مأموران گمرک و حسابرسان امکان میدهد که بدون نیاز به کاغذبازی یا احتمال تقلب، اصالت کالا را بررسی کنند. صرفهجویی در زمان و هزینه قابلتوجه است؛ اما دستاورد واقعی، افزایش چابکی کسبوکار است.
تعرفهها ذاتاً بیثباتاند؛ بسته به تغییرات سیاسی، بحرانهای جهانی و تصمیمات غیرمنتظره، ممکن است در لحظه تغییر کنند. کسبوکارهایی که با حاشیه سود کم کار میکنند، نمیتوانند با حدس و گمان پیش بروند. در چنین دورانی، داشتن زیرساختی دیجیتال که تصمیمگیریهای شفاف، خودکار و قابلراستیآزمایی را پشتیبانی کند، نه فقط یک مزیت، بلکه یک ضرورت است.
استارتاپهایی که با بلاکچین اصالت کالا را تضمین میکنند
در گوشهوکنار جهان، نوآوران و استارتاپها مشغول حل همین مسئله هستند. پلتفرم OpenSC که در استرالیا مستقر است، با استفاده از بلاکچین، محصولات را از مبدأ تا قفسه فروشگاه رهگیری میکند. کافی است خریدار یا حتی نهاد نظارتی، یک کد QR ساده را اسکن کند تا بداند دقیقاً کالا از کجا آمده است. در دورانی که تعرفهها بخش مهمی از تجارت شدهاند، چنین شفافیتی میتواند تفاوت بین پرداخت تعرفه ۲۵ درصدی یا صفر را رقم بزند.
شرکت اِوِرلِجر (Everledger) در بریتانیا هم از همین فناوری برای تأیید منشأ الماس و کالاهای لوکس استفاده میکند. حالا تصور کنید همین ایده در مورد کالاهای صنعتی به کار گرفته شود؛ مثل فولاد، نیمهرساناها یا باتریهای لیتیومی، کالاهایی که تعرفه آنها کاملاً به کشور مبدأ وابسته است. اگر هر پیچ، باتری یا بورد الکترونیکی یک «گذرنامه تأییدشده با بلاکچین» داشته باشد، چه میشود؟
هوش مصنوعی؛ کمکیار بلاکچین در پیشبینی مسیر تجارت و کاهش ریسک
هوش مصنوعی هم در این میان بیکار ننشسته. مدلهای پیشبینی مبتنی بر AI به شرکتها کمک میکنند تا هزینههای بلندمدت تأمین کالا از یک کشور نسبت به کشور دیگر را تحلیل کنند. مثلاً اگر پیشبینی شود که در فصل آینده تعرفه نیمهرساناهای ساخت ویتنام افزایش مییابد، سیستم هوش مصنوعی میتواند در لحظه پیشنهاد جایگزینهای مقرونبهصرفهتری ارائه دهد؛ بر اساس دادههای واقعی، نه حدس و گمان. این یعنی تصمیمگیری سریعتر، پرهیز از اختلال در زنجیره تأمین، و پایبندی به مقررات.
تحقیقات اخیر سازمان تجارت جهانی نشان داده که «طبقهبندی اشتباه کالاها» سالانه میلیاردها دلار درآمد از دولتها میگیرد. قابلیت AI در شناسایی خطا یا تقلب در اسناد تجاری میتواند این زیان را بهشدت کاهش دهد. گزارشی از مککینزی در سال ۲۰۲۲ نیز تخمین زده بود که ترکیب هوش مصنوعی و بلاکچین در سامانههای گمرک و تطبیق مقررات میتواند هزینههای پردازش را تا بیش از ۳۰ درصد کاهش دهد، در حالیکه سرعت و دقت را نیز افزایش میدهد.
همچنین تلاشهایی برای مقابله با سوءاستفاده از برچسب مبدأ ساخت کالا در جریان است؛ روشی که برخی برای دور زدن تعرفهها به کار میگیرند. دفتر غیرقابلتغییر بلاکچین جعل اسناد حملونقل یا منشأ کالا را تقریباً غیرممکن میکند. سپس هوش مصنوعی میتواند این دادهها را تحلیل کرده و ناهماهنگیها یا علائم هشدار را شناسایی کند، پیش از آنکه مسئلهای حقوقی ایجاد شود.
مطالعه موردی: تروبیت، کوادرانز و لایه مفقود اعتبارسنجی
اما در کنار توان تحلیل هوش مصنوعی و قدرت ثبت بلاکچین، یک بخش حیاتی هنوز جای خالی دارد: «اعتبارسنجی». اینجاست که فناوریهایی مثل تروبیت (Truebit) وارد میدان میشوند. تروبیت با افزودن یک لایه محاسباتی، شفافیت در تصمیمات هوش مصنوعی را ممکن میکند تا مطمئن شویم محاسبه تعرفهها خود نیز قابلاعتماد است. این نکته بهویژه در ساختار پیچیده تعرفهای دولت ترامپ اهمیت پیدا میکند؛ ساختاری که شامل نرخهای عمومی (مثلاً ۱۰ درصد برای همه) و تعرفههای اختصاصی مثل ۴۹ درصد برای کامبوج بود.
تروبیت همین حالا در زنجیرههای تأمین واقعی استفاده میشود. این فناوری از بلاکچین کوادرانز (Quadrans) پشتیبانی میکند که در پروژه تریک (TRICK) اتحادیه اروپا به کار گرفته شده است؛ طرحی با بودجه ۸ میلیون یورویی برای رهگیری زنجیره تأمین در حوزه نساجی و مواد غذایی. جیسون تویچ، بنیانگذار و مدیر علمی تروبیت میگوید: «درست است که بلاکچین میتواند سوابق حملونقل را بهطور تغییرناپذیر ثبت کند، و هوش مصنوعی هم میتواند الگوهای تعرفهای را تحلیل کند؛ اما بین این دو، هنوز یک شکاف مهم در زمینه تأیید اعتبار وجود دارد».
شرکتها باید بتوانند ثابت کنند که محاسبات هوش مصنوعی دقیق و قابلاعتماد است
در دنیایی که تعرفهها بسته به کشور مبدأ بین ۱۰ تا نزدیک ۵۰ درصد متغیر است، شرکتها باید اطمینان داشته باشند که محاسبات هوش مصنوعی قابلاعتماد بوده است. درست مثل یک دفترخانه رسمی برای فرآیندهای محاسباتی، فناوری اعتبارسنجی میتواند مدرکی ارائه دهد مبنی بر اینکه سیستم AI بهدرستی نرخ تعرفهها را اعمال کرده و دادهها را از منابع معتبر گرفته است؛ چیزی که حالا ادارههای گمرک در سراسر جهان بهشدت به آن نیاز دارند.
تجربهای از دل زنجیره تأمین جهانی
داویده کوستا، همبنیانگذار بنیاد کوادرانز، با اشاره به تجربه خود گفت: «ما خیلی زود متوجه شدیم که بلاکچین بهتنهایی برای رهگیری کالا در مرزهای بینالمللی کافی نیست. بهمحض اینکه دادهها بین سامانهها منتقل میشوند یا تحت تحلیل هوش مصنوعی قرار میگیرند، وجود فناوری اعتبارسنجی حیاتی میشود. این فناوری کمک میکند تا مقامات گمرک و شرکای تجاری فقط به سوابق حملونقل اعتماد نکنند، بلکه مطمئن شوند محاسبات و تحلیلهایی که روی آن دادهها انجام شده نیز دقیق و قانونی بوده؛ موضوعی بسیار مهم وقتی پای رعایت مقررات و میلیاردها دلار تعرفه در میان است».
استارتاپهای جدیدی که حول همین چالش شکل گرفتهاند
استارتاپهایی مثل روبوتکس (Robotax) هم بهطور مشخص برای حل این دردسر شکل گرفتهاند. دیوید دپوتی، متخصص نرمافزارهای مالیاتی و نظارتی، میگوید: «برنامههای متقابل تعرفهای دولت ترامپ یک ضعف اساسی داشتند: ما عملاً نمیتوانیم ثابت کنیم که کالاها درست و مطابق قانون مشمول مالیات و تعرفه شدهاند. بلاکچین میتواند مسیر یک کالا را از نیجریه به فرانسه و سپس آمریکا دنبال کند، اما نمیتواند اثبات کند که در هر مرحله تعرفه صحیح و مالیات بر فروش یا ارزش افزوده بهدرستی اعمال شده است. اینجاست که نقش اعتبارسنجی محاسباتی کلیدی میشود».
نحوه عمل چگونه است؟
فرض کنید شرکتی از آسیای جنوب شرقی پارچه صادر میکند. این شرکت میتواند سیستمی راهاندازی کند که تمام مراحل (از تأمین پارچه تا بستهبندی نهایی) در بلاکچین ثبت شود. هوش مصنوعی بهطور مستمر دادهها را پایش میکند و هرگونه مغایرت با قواعد تعرفهای را شناسایی میکند. اگر خطایی رخ دهد، سیستم پیش از آنکه کالا بارگیری شود، هشدار میدهد. این فقط هوشمندانه نیست؛ بلکه انقلابی است.
دعوت به پذیرش بلاکچین و هوش مصنوعی برای مقاومت در برابر شوکهای تجاری
آینده تعرفهها الزاماً نباید مبهم و آشفته باشد. درست است که سیاست همیشه در شکلگیری تجارت جهانی نقش دارند، اما شیوهای که شرکتها با این تحولات کنار میآیند، میتواند متحول شود. بلاکچین و هوش مصنوعی به شرکتها ابزارهایی میدهند که نه فقط واکنش نشان دهند، بلکه برنامهریزی، تطبیق و پیشدستی کنند. با سختگیرانهتر شدن مقررات و دیجیتالی شدن گمرکها، شرکتهایی موفق خواهند بود که بهجای چسبیدن به ابزارهای قدیمی، از نوآوری استقبال کنند. تعرفهها شاید هیچوقت بهطور کامل حذف نشوند؛ اما سردرگمی، ناکارآمدی و ریسکهایی که با آنها همراه است میتوانند از میان برود.
وقت آن رسیده که شرکتها جنگهای تجاری امروز را با ابزارهای دیروز نجنگند. دنیای تجارت جهانی جدید، به فناوریهایی نیاز دارد که پیشنگر، پیشبینیگر و غیرقابل تحریف باشند. بلاکچین و هوش مصنوعی فقط راهی برای عبور از طوفان تعرفهها نیستند، بلکه راهی برای ساختن آینده هستند.
