ناشران کتاب‌های خارجی در ایرانی جزو پرضررده‌ترین گروه ناشران از کرونا و تعطیلی نمایشگاه کتاب تهران هستند. فروش کتاب‌های خارجی در ماه‌های گذشته در ایران کمتر از ۵ درصد بوده است.
به گزارش مشرق، صنعت نشر در ایران نیز به مانند سایر کشورهای دنیا تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا ماه‌ها است که زمین‌گیر شده و هراز چندگاهی با مُسکن‌هایی که دولت گاه و بی‌گاه به آن تزریق می‌کند، ناشران کتاب سرپا می‌شود. آمارهای نشر نشان می‌دهد که اگرچه ناشران تلاش کرده‌اند چندان تحت تأثیر کرونا قرار نگیرند و امیدوارانه به فعالیت خود ادامه دهند، اما نمی‌توان از کاهش شمارگان، کاهش عناوین چاپ اول و … که در شش ماهه نخست سال جاری بر نشر حاکم شد چشم‌پوشی کرد.
هرچند تأثیر کرونا بر کسب و کارهای جهان انکارنشدنی است، اما شاید بتوان گفت که صنعت نشر در کشورهای دنیا به دلیل برخورداری از یک تفاوت مهم با ایران توانست تا حدودی بر مشکلات ناشی از کرونا غلبه پیدا کند، اما در ایران ناشران تاکنون نتوانسته‌اند به چنین مهمی دست پیدا کنند و آن بهره‌مندی از زیرساخت‌های فروش آنلاین و مجازی کتاب است.
نبود زیرساخت‌های لازم برای فروش آنلاین کتاب آن‌چنان است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هنوز بعد از گذشت شش ماه از آغاز سال جاری و عدم برگزاری نمایشگاه کتاب تهران نتوانسته است ساز و کار برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب را مشخص کند. اگرچه بخش خصوصی نیز اقدام به برگزاری نمایشگاهی مجازی برای کتاب کرد، اما به دلایل مختلف که از حوصله این بحث خارج است، نتوانست در عمل چندان موفقیتی را تجربه کند.
بنابراین با گذشت شش ماه از سال جاری باید گفت که صنعت نشر در شرایطی به سر می‌برد که به دلیل ناامنی و تردید نسبت به ادامه فعالیت، بی‌سابقه بوده است. امروز ناشران از یک سو با کاهش روزافزون سرمایه خود به دلیل نوسان نرخ ارز و ثابت نبودن قیمت‌ها مواجه هستند و از سوی دیگر با نبود بازاری مطمئن برای آنچه که تولید می‌کنند. حمایت‌های دولتی نیز در شرایطی که دولت خود با آشفتگی اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند،چندان راه به جایی نمی‌برد.
در این میان وضعیت برخی ناشران که در دوران پیش از شیوع ویروس کرونا نیز وضعیت خوبی نداشتند، بغرنج‌تر است. ناشران کتاب‌های خارجی یکی از این گروه‌اند؛ ناشرانی که به علت عدم برگزاری نمایشگاه کتاب در سال جاری نتوانستند فروش سالیانه خود را که هر ساله در اردیبهشت ماه انجام می‌شد، به انجام برسانند. به این امر باید کتاب‌های وارد شده و رو دست مانده برخی از همین ناشران را به دلیل تعطیلی نمایشگاه نیز اضافه کرد. 40 تُن باری که مدت‌ها در گمرک تهران ماند تا اینکه اخیرا به دستور معاون فرهنگی وزارت ارشاد 14 تن از آن که به نام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود ترخیص و در اختیار ناشران قرار گرفت، حالا ناشران کتب خارجی مانده‌اند و کتاب‌هایی که با گرانی ارز امیدی به فروش آنها نیست و سررسیدن موعد پرداخت طلب ناشران خارجی.
احد رضایی، مدیر شرکت ویژه نشر، از جمله ناشرانی است که به دلیل تمرکز بر فروش کتاب‌های خارجی با شیوع کرونا و تعطیلی نمایشگاه کتاب تهران خسارات بیشتری را متحمل شده است. رضایی می‌گوید: فروش کتاب خارجی در ایران طی ماه‌های گذشته تقریبا تعطیل و نزدیک به صفر بوده است.
وی ادامه می‌دهد: با دلاری که تا مرز 30 هزار تومان رسیده است،کمتر کسی سراغ خرید کتاب خارجی می‌آید. از سوی دیگر وزارت علوم و وزارت بهداشت نیز سالهاست که خرید منابع را کنار گذاشته‌اند و همان اندک حمایتی هم که وجود داشت دیگر وجود ندارد.
رضایی با اشاره به کمبود بودجه دولتی نیز می‌گوید: کتابخانه‌های بزرگی چون کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس و … نیز بودجه چندانی برای خرید منابع خارجی ندارند، از سوی دیگر دانشگاه‌ها و کتابخانه‌های آنها نیز به دلیل کرونا تعطیل یا نیمه تعطیل است و لذا مراجعه‌کننده‌ای ندارند و در نتیجه اساتید و دانشجویان نیز کتاب خارجی سفارش نمی‌دهند.
این ناشر با اشاره به وضعیت ناشران و موزعان کتب خارجی در ایران ادامه می‌دهد: وضعیت به گونه‌ای است که عمده ناشران و نمایندگان رو به تعطیلی می‌روند، بسیاری از همکاران ما با کاهش و تعدیل نیرو روبرو شده‌اند، بخشی دیگر تاکنون خسارات را از جیب پرداخت کرده‌اند و ریالی سودی نداشتند.
وی می‌افزاید: متأسفانه مشکل بزرگ ما و همکارانمان بدهی به ناشران خارجی است، سفارشاتی که برای نمایشگاه کتاب تهران خریداری شد، ولی به دلیل تعطیلی نمایشگاه و شیوع کرونا بفروش نرفت، حالا ماه‌هاست که به ناشران خارجی بدهکار هستیم و این بدهی دست ما را برای سفارشات آینده نیز بسته و مشکلات را مضاعف کرده است.
رضایی در پاسخ به این پرسش که در سال‌های گذشته نیز وزارتخانه‌های علوم و بهداشت بودجه‌ای برای خرید در اختیار نداشتند، پس چه می‌کردید؟ گفت: سال‌های پیش کتابخانه‌های دانشگاه‌ها از محل بودجه‌های خود در نمایشگاه و خارج از آن و سایر کتابخانه‌های عمومی خریدشان نسبتاً خوب بود، البته با دلار 10 تا 15هزار تومان و با کمک ما و وزارت ارشاد که برای آنها حدودا نصف می‌شد و نه با دلار 30 هزار تومان.
مدیر کتابفروشی بوک حال در پاسخ به این پرسش که درصد فروش کتب خارجی در کتابفروشی شما چه میزان از کل درصد فروش است، می‌گوید: فروش ما کمتر از 5 درصد فروش کل شده است، که هزینه‌های جاری را نیز پوشش نمی‌دهد چه برسد به پرداخت بدهی ناشران خارجی. اگر وضع به همین منوال پیش رود، به صفر می‌رسیم.
مدیر شرکت ویژه نشر با اشاره به برگزاری طرح‌های فصلی خرید کتاب همچون تابستانه و پاییزه می‌گوید: با توجه به اینکه این طرح‌ها از خرید کتاب‌هایی که در خانه کتاب ثبت شده‌اند، حمایت می‌کند و کتب خارجی متاسفانه در خانه کتاب ثبت نمی‌شوند، کتب خارجی از یارانه طرح‌های فصلی بی‌بهره هستند که باید برای این امر نیز فکری کرد.
وی با اشاره به برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی نیز تصریح می‌کند: ساز و کار نمایشگاه کتاب مجازی هنوز مشخص نیست، ما درخواست کردیم که کتاب‌های خارجی را نیز سهیم کنند. درباره یارانه کتب خارجی در فروش مجازی نیز فعلا هنوز رقمی مشخص نشده است. فعلا ًدنبال راهکار هستیم تا ببینیم به چه شکلی و چه زمانی نمایشگاه مجازی برگزار می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: مجموع یارانه نمایشگاه مجازی طبق گفته معاون فرهنگی ارشاد 16 میلیارد تومان است، اینکه به چه بخش‌هایی چه مبالغی اختصاص یابد، هنوز مشخص نشده است.
منبع: تسنیم
