پنجشنبه ۱۶ بهمن ۱۳۹۹ – ۰۲:۲۵ شفافیت پارلمانی؛ راهکار ارتقای عملکرد مجلس شورای اسلامی
امروز مجلس شورای اسلامی باید در مطالبه شفافیت پیشگام بوده و با استفاده از ظرفیت قانون‌گذاری و نظارت خود، موتور پیشران شفافیت در حکومت باشد.
خبرگزاری فارس؛ یادداشت ـ حسین حسین‌زاده، نماینده مجلس: علیرغم اینکه امروز بنده و جمع بسیاری از نمایندگان به طرح شفافیت آرای نمایندگان رای موافق دادیم، اما این طرح رای نیاورد. امیدوارم هرچه زودتر این طرح مجدد به صحن علنی بازگردد و نمایندگان با رای قاطع آن را تصویب کنند. در ادامه لازم می‌دانم نکاتی را در خصوص موضوع شفافیت عنوان کنم.
نظام مقدس جمهوری اسلامی برپایه خواست و اراده مردم شکل گرفته و به همین دلیل مردم حق دارند از تصمیمات، فرآیندها و رخدادهایی که در سرنوشت و معیشت آن‌ها اثر می‌گذارد، مطلع شوند. شفافیت، یعنی انتشار مؤثر و مداوم جریان اطلاعات از حاکمیت به سوی مردم، این مهم را محقق می‌سازد. شفافیت مسیری سریع، کم‌هزینه و مبنایی برای پیشگیری از فساد، افزایش مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی و در نتیجه ارتقای کیفیت حکمرانی است.
امروز مجلس شورای اسلامی باید در مطالبه شفافیت پیشگام بوده و با استفاده از ظرفیت قانون‌گذاری و نظارت خود، موتور پیشران شفافیت در حکومت باشد. امروز نمایندگان در آستانه آزمون بزرگ ملت هستند. نه مردم و نه سایر دستگاه‌های مخاطب قوانین مجلس، از ما نخواهند پذیرفت که خود از استانداردهای شفافیت به‌دور باشیم و سایرین را به شفافیت دعوت کنیم.
شفافیت پارلمانی از ابزار‌های بسیار مؤثر برای ارتقا عملکرد پارلمان‌هاست. مفهوم شفافیت پارلمانی شامل شاخصهای بسیاری در حوزه‌های مختلف پارلمان از جمله صحن علنی، کمیسیون‌‌ها، عملکرد نمایندگان و غیره است. براساس پژوهش‌های مختلف، بیش از 100 شاخص برای شفافیت مجلس استخراج شده است. تحقق این شاخصها در بخش‌های مختلف منجر به شکل‌گیری کامل مفهوم شفافیت پارلمانی می‌شود.
البته به طور قطع، تحقق این شاخصها به صورت یک‌جا و دفعی غیر ممکن بوده و شفافیت پارلمانی باید در یک مسیر تدریجی همراه با بلوغ ساختاری، فرهنگی و اجتماعی تحقق یابد، اما متوقف کردن شفافیت پارلمانی به ایجاد تمام و کمال بستر‌های لازم ساختاری، فرهنگی و اجتماعی امری غیر منطقی و به دور از فضای اجرایی کشور است و چنین خواسته‌ای هیچ‌گاه محقق نمی‌شود. در واقع این بلوغ به صورت موازی و تدریجی با فرآیند قانون‌گذاری در حوزه‌ی شفافیت پارلمانی شکل خواهد گرفت و نکته‌ی مهم داشتن نقشه‌ی راه و برنامه برای پیشبرد امور به شکل تدریجی در این مسیر است.
در حال حاضر در بین شاخصهای شفافیت پارلمانی موضوع شفافیت آرا به طور خاص در جامعه مطرح شده است و مطالبات اجتماعی در این خصوص شکل گرفته است. اگرچه برای ارتقای عملکرد مجلس، تنها نباید به موضوع شفافیت آراء اکتفا کرد، اما تجربه چند سال اخیر نشان داده اگر شفافیت آرا محقق نشود قانون‌گذاری برای تحقق سایر شاخصهای شفافیت در مجلس امکان پذیر نیست. بنابراین شفافیت آرا هم به خودی خود فواید بسیاری دارد و هم مسیر را برای تحقق سایر شاخصهای شفافیت مجلس هموار می‌کند.
برای شفافیت آراء نمایندگان دلایل مختلفی مانند ارتقای نظارت مردمی، ارتقای نظارت احزاب و نهادهای سیاسی، ارتقای نظارت رسانه‌ها، کاهش فساد و پاسخگو ساختن نمایندگان بیان شده است. در واقع رای هر نماینده در حقیقت نتیجه‌ی تمامی فعالیت‌ها و مطالعات او در خصوص طرح‌ها و لوایح مطرح شده است، لذا شفافیت آرا علاوه بر اطلاع مردم از عملکرد نمایندگان خود در مجلس شورای اسلامی، موجب خواهد شد تا نمایندگان نسبت به رای خود پاسخگو باشند.
در مورد مزیت‌های شفافیت آراء سخن بسیار گفته شده، اما در اینجا قصد دارم تا به چند ایراد و مساله که همواره مخالفان شفافیت آراء مطرح می‌کنند پاسخ دهم.
سوالی که همواره در این خصوص بیان می‌شود این است که آیا با شفاف‌شدن آراء نمایندگان، آزادی عمل آن‌ها در ارائه نظرات کارشناسی و ترجیح منافع ملی بر محلی محدود شده و نماینده که برای تداوم نمایندگی، خود را محتاج رأی مردم می‌بیند، رو به اقدامات عوام فریبانه برای جلب نظر مردم در حوزه‌ی انتخابیه می‌آورد؟ در واقع این دغدغه که در صورت تصویب طرح شفافیت آرا، نمایندگان رفتار پوپولیستی خواهند داشت، مهم ترین استدلال مخالفان این طرح است.
در این پرسش، صحبت از هزینه‌های اجتماع ـ سیاسی احتمالی برای شفافیت آراء به میان آمده است اما به هزینه‌های موجود محرمانگی آراء اشاره نشده است. کارشناسانی که هم‌اکنون در اندیشکده‌ها و مرکز پژوهش‌های مجلس در حال تعامل با مجلس و نمایندگان هستند، انبوهی از ایرادات و مفاسد را در محرمانگی آراء شناسایی کرده‌اند که منجر به کاهش کیفیت رأی‌گیری در مجلس شده است. ایراداتی مانند:
• عدم مشارکت برخی از نمایندگان مجلس در رأی‌گیری
• بی‌اطلاعی برخی از نمایندگان از دستور جلسه
• عدم مطالعه‌ی کافی نمایندگان پیرامون طرح‌ها و لوایح مطرح‌شده
• تصویب بسیاری از طرح‌ها و لوایح بدون اعلام نظر بسیاری از نمایندگان
• رأی‌دهی نمایندگان بر اساس منافع شخصی یا حزبی
• امکان فریب عموم مردم و عدم مسئولیت‌پذیر نمایندگان نسبت به آراء خود
مسئله‌ی بومی‌گرایی و اولویت دادن نمایندگان به حوزه‌ی انتخابیه‌ی خود هم‌اکنون و در زمانه‌ی محرمانگی آراء نیز بسیار پر رنگ است. نمایندگان پس از تصویب اعتبارنامه، نماینده‌ی همه‌ی مردم ایران و مدافع حقوق تمام ملت به شمار می‌آیند، اگر چنان‌چه نماینده‌ای خود به اهمیت اعتماد ملت ایران واقف نباشد، چه نیرویی می‌تواند او را وادار به اصلاح کند؟ طبیعی است که در شرایط محرمانگی نه رسانه‌ها، نه گروه‌های اجتماعی و نه شهروندان مسئول نمی‌توانند عملکرد نماینده را ارزیابی کرده و در راستای رسیدگی به منافع ملی و خیر همگانی مطالبه کنند. بنابراین نماینده‌ای که بقای خود را در رای‌گرفتن مجدد از حوزه انتخابیه می‌بیند بطور طبیعی به سمت ترجیح اولویت‌های محلی بر ملی سوق داده می‌شود. بنابراین شفافیت آراء نه تنها اولویت مسائل ملی را در ذهن نمایندگان پایین نخواهد آورد بلکه زمینه را برای مطالبه چنین امری فراهم می‌کند.
توجه به منافع ملی در مجموع منجر به خیر همگانی شده و مردم حوزه‌های انتخابیه نیز از برآورد یک تصمیم درست در سطوح ملی بهره‌مند خواهند شد. امروزه با گسترش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و افزایش سطح آگاهی مردم، اشتباه است که تصور کنیم ساکنان شهرهای کوچک و روستاها افرادی سطحی‌نگر، منفعت‌طلب و به دور از تشخیص منافع ملی می‌باشند. بنابراین با شفافیت آراء، چه بسا مردم حوزه‌های انتخابیه، خود پیشگام مطالبه از نمایندگان خود برای فعالیت و عملکرد بهتر در تمام سطوح باشند.
مساله دیگری که معمولا مخالفان شفافیت آراء مطرح می‌کنند این است که شفافیت در مسائل حساس کشور و موضوعات امنیتی دست ما را در این جنگ همه‌‌جانبه با نظام سلطه رو خواهد کرد.
در رابطه با این مطلب باید توضیح داد که در انبوهی از کشورهای دنیا، شفافیت آراء نمایندگان به عنوان یک اصل پذیرفته شده و سال‌هاست به ارتقاء سلامت و کارآمدی نظام تقنینی آن کشورها کمک شایان کرده است. بدیهی است که در همان سیستم‌ها نیز در موارد و مصادیق خاص و حساس، رای‌گیری‌ها از حالت شفاف به محرمانه تغییر می‌کند.
در این طرح نیز خوشبختانه این نکته‌ی مهم گنجانده شده است. باید به این نکته توجه کرد که اصل همیشه باید با شفافیت باشد و این به عنوان یک قاعده در بسیاری از کشورهای دنیا پذیرفته شده مگر آنکه متناسب با مصالحی و به صورت موقت، مصداقی از این اصل شفافیت مستثنی گردد.
در پایان به بخشی از خطبه گراسنگ حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام اشاره میکنم که فرمود: «أَلَا وَ إِنَّ لَکُمْ عِنْدِی أَلَّا أَحْتَجِزَ دُونَکُمْ سِرّاً إِلَّا فِی حَرْبٍ»: بدانید، حقى که شما بر عهده من دارید، این است که چیزى جز اسرار جنگ را از شما مخفى ندارم.
انتهای پیام/
اخبار مرتبط
پر بازدید ها
پر بحث ترین ها
بیشترین اشتراک
بازار 
اخبار کسب و کار 
