نشست رونمایی از سه جلد نخست رمان «ایرانشهر» با حضور محمدحسن شهسواری نویسنده این کتاب، علی‌اصغر عزتی پاک منتقد و نویسنده و مدیر مدرسه رمان انتشارات شهرستان ادب برگزار شد.
به گزارش مشرق، نشست رونمایی از سه جلد نخست رمان «ایرانشهر» با حضور محمدحسن شهسواری، نویسنده این کتاب، علی‌اصغر عزتی پاک منتقد و نویسنده و مدیر مدرسه رمان انتشارات شهرستان ادب و محمدامین اکبری مدیر انتشارات شهرستان ادب در فرهنگسرای رسانه برگزار شد.
در ابتدای این برنامه محمد حسن شهسواری با ابراز خوشحالی از چاپ سه جلد اول رمان ایرانشهر گفت: روز اولی که جلد نخست این کتاب منتشر شد به دوستان می‌گفتم اگر می‌خواهید داستان روی روال خودش بیافتد باید تا انتشار جلد سه صبر کنید. و حالا این اتفاق افتاده است.
وی در خصوص این رمان ادامه داد: ماجراهای رمان از ۲۹ شهریور ۱۳۵۹ آغاز و تا آبان ماه ۵۹ ادامه دارد. یعنی از دو روز قبل از شروع جنگ تا سقوط خرمشهر. بیشتر اتفاقات در خرمشهر می‌گذرد و به فراخور نیروهایی را که برای دفاع وارد خرمشهر میشوند شاهد خواهیم بود. سعی کردم در حد بضاعت و توانم به همه گروه‌ها و قشرها و طبقاتی که حضور در این حماسه حضور داشتند بپردازم. گرچه به یقین این اتفاق به صورت کامل نیفتاده که بدیهی است کاستی‌هایش بر دوش من است.
نویسنده کتاب ایرانشهر در پاسخ به این سوال که کتاب چند جلد است، بیان داشت: در این لحظه فقط می‌توانم بگویم خیلی! الان در حال تکمیل و نوشتن جلد ششم هستم که به اتفاقات هفتم و هشتم مهر می‌پردازد.
عزتی پاک: ایرانشهر جز دسته رمان‌هایی نیست که تنها یکبار خوانده شوند
در ادامه عزتی پاک با ابراز خوشحالی از چاپ ایرانشهر در چهلمین سالگرد آغاز جنگ تحمیلی گفت: با جان این کتاب در آمیخته و تقارنش با چهلمین سالگرد آغاز جنگ تحمیلی امر جالبی است.
وی افزود: به مخاطبین ادبیات داستانی مژده میدهم ایرانشهر هر رمانی نیست و قرار نیست که تنها یکبار خوانده و تمام شود. ایده‌های بزرگ وقتی می‌آیند همه میدانند کل کشور با آن ایده متحول می‌شود و من فکر میکنم ایرانشهر نیز یک ایده بزرگ است که تاریخ ساز می‌شود.
منتقد و نویسنده کتاب‌های داستانی با اشاره به اینکه داستان معاصر ما جایگاه خودش را تثبیت خواهد کرده و خرمشهر و داستانهایش حقی بود بر عهده رمان نویسان ایرانی است، افزود: در تمام سال‌ها این حق سنگینی می‌کرد و کسانی که دستی به قلم داشتند این را احساس می‌کردند در حالیکه ما این منطقه عزیز و گرامی را در سال‌های جنگ برای مقطعی از دست دادیم و باید ثبت مهمی در خصوص وقایع آن روزها می‌داشتیم.حالا ایرانشهر گام مهمی است که ادبیات داستانی ایران در خصوص خرمشهر انجام داده است.
عزتی پاک با بیان اینکه کارهای زیاد و خردی هم در زمینه خرمشهر انجام شده است افزود: کارهای خردی که نسبت به این امر شده ولی آنچه که شامل و جامع باشد و اراده بزرگی را در پس خود داشته باشد و از عهده آن بر بیاید و یکبار همه وقایع را با آدمهای شگرفش برعهده بگیرد را در ایرانشهر شاهدیم. طلیعه آن هم در همین سه جلد دیده شده است.
مدیر مدرسه رمان موسسه شهرستان ادب با تاکید بر اینکه نویسنده ایرانشهر از تجربه سنگین و پختگی لازم برخوردار بوده است، افزود: نویسنده در اوج پختگی و کار بلدی سراغ سوژه‌ای رفته است و این کار در کارنامه ایشان جایگاه خاصی خواهد داشت. ایرانشهر از روز اول که در خصوص ایده آن صحبت شد و برنامه‌ای که در خصوص ان مطرح کردند مشخص بود که به اهمیت و بزرگی این کار واقف‌اند. نویسنده نفس عمیقی برای قوس بزرگ تاریخی کشیدند. این نفس عمیق را در جلد اول می‌بینیم که نویسنده تازه می خواهد بستری برای معرفی اشخاص فراهم کند و تازه مخاطب ببیند از کجا کار شروع شده و چه کسانی داستان را رقم زدند.
عزتی پاک ادامه داد: ما هم به عنوان شهرستان ادب همیشه این وظیفه بر عهده مان می‌دیدیم و وقتی این کار را پذیرفتیم می‌دانستیم زحمت اصلی بر روی نویسنده کتاب است که خلاقیت دارد و پژوهش‌های سنگینی روی کتاب انجام داده است.تصاویر عمیقی را در عمق جانش متصور می‌کند برای خودمان برکت دیدیم و خوشحالیم در کنار آقای شهسواری هستیم و حتما در کنارش خواهیم ماند چراکه کار و ایده بسیار بزرگ بوده است.
دلیلی که باعث شد برای رمانم نام ایرانشهر را انتخاب کنم
شهسواری با تاکید بر این که خرمشهر بهانه‌ای شده تا از ایران و ایرانی گفته شود، به اسم ایرانشهر اشاره کرده و افزود: معمولا اسم گذاشتن برایم بسیار سخت است و این کتاب نیز تا مدت‌ها اسم نداشت. ایرانشهر اسم بزرگی بود و بضاعت من اندک. ظرف و مظروف به هم نمی‌خورد اما وقتی جلوتر رفتم و فهمیدم قرار است چه رمانی بنویسم به خودم قول دادم حاصل چیزی شود که در خور این نام باشد. فضای رمان هم این اجازه را به من می‌داد. از صد سال پیش جنوب خوزستان مرکز اقوام ایرانی بوده است؛ آبادان به خاطر پالایشگاه و خرمشهر به خاطر بندر بودنش. و نیز وقتی جنگ شروع شد مردم از تمام نقاط ایران برای دفاع به آن جا آمدند.
وی با بیان این که اولین کار دفاع مقدسم نیست، افزود: بیش از ده کتاب در حوزه خاطرات جنگ منتشر کرده‌ام که برخی از آنها در همین ایرانشهر استفاده شده. مثلا خاطرات یکی از کلاه‌سبزهای نوهد که ۲۱ ساعت با او مصاحبه کردم. ضمن آن که فصل‌های مبسوطی در اولین و ششمین رمانم در جنگ می‌گذرد.
نویسنده کتاب ایرانشهر افزود: این تجربیات اعتماد بنفسی را به من داد تا در خصوص خرمشهر کار کنم. به رغم این که اصالتم خراسانی است اما در آبادان به دنیا آمده‌ام و یکی از قدیمی‌ترین عکس‌های من زیر پل خرمشهر در دو سالگی است. خود آبادانی‌ها معتقدند اگر کسی مدتی آن جا زندگی کرده باشد دیگر گریزی از آن خاک ندارد. به اصطلاح خاکش دامن‌گیر است.
در ادامه علی اصغر عزتی پاک در پاسخ به این سوال که نوع نگاهی که در ایرانشهر به جنگ هست را چطور ارزیابی میکنید عنوان کرد: خروج از کلیشه‌ها را در ایرانشهر شاهد بودیم هر نویسنده‌ای که می آید قالبی را معیار قرار میدهد و بقیه نویسندگان نیز از آن تبعیت می‌کنند اما آقای شهسواری از این قالب بیرون زد و زمین بازی را عوض کرد و کار را با نشاط در زمینه دفاع مقدس تحویل داد.
وی ادامه داد: امروز که از صبح دوباره شروع کردم که یک دفعه احساس کردم با یک کار باشکوهی طرف بوده ام و چون ما هرچه کار درخشان داریم در ایران حتما باید ارجاع بدهیم به یک متن بین المللی که این را نقصان خواهم دید اما شاهد این خواهم بود که این کتاب در آینده به سمتی بازتاب خواهد داشت که دیگر اهالی نویسندگی ایرانشهری برای خودشان خواهند نوشت و به چنین متن پر استقبالی تبدیل خواهد شد.
مدیر مدرسه رمان شهرستان ادب با تاکید بر پختگی نویسنده و تسلط بر هیجانات افزود: نگاه آقای شهسواری به انسانی که دارد می‌جنگد و مفاهیمی که این دفاع بر اساسش شکل میگیرد متفاوت است و دلیل اصلی آن این است که نویسنده به پختگی و تسلط بر روی هیجاناتش رسیده است.خواهی نخواهی انسانها در سنین مختلف روحیاتی دارند و بر اساس آن عمل می‌کنند و حرف میزنند و بر همین اساس جوانی باعث غلبه هیجان بر حقایق می شود اما احساس میکنم آقای شهسواری در سنی که به دنبال ایرانشهر رفت که هیجانات را پشت سرگذاشته بود.
عزتی پاک تصریح کرد: : برای یک انسان جا افتاده ارزش‌ها وضوح دارند و بعضی چیزها شعار بود و بعضی چیزها بازی بود ولی در عمقش ارزش‌های ماندگاری است که فقط برای دیروز و امروز نیست بلکه این ارزش‌ها در طول زمان بوده اند و خواهند بود و هر انسان ایرانی که خاکش را دوست دارد ، بخاطر آن فداکاری کند.
وی ادامه داد: در ایرانشهر همه اش بخاطر این نیست که خاکش را دوست دارد و با یک فرهنگی آدمهایش را وارد جنگ می‌کند و با یک فرهنگی پیروز می شوند یا شهید میشوند. در واقع یکی از مهمترین عناصر این رمان این است که به شور رسیده در حالیکه آن جاهایی که شور رمان بالا می رود کنترل شده و آگاهانه اتفاق می افتد.
عزتی پاک: تلاش کرده با صداقت و صراحت به جهان آدمهای دفاع مقدس نزدیک شود
عزتی پاک با اشاره به اینکه لطافت در ایران شهر نیز به وضوح لمس می شود افزود: گاهی آنقدر لطیف می شود در میانه جنگ ما یک صفحه یا دو صفحه شعر داریم و آدمهای داستان شاعرانگی می‌کنند در حالی که اتمسفر حاکم بر داستان و این صحنه بسیار لطیف و شاعرانه جنسش جور دیگری است و به نتایجی دیگری است نویسنده تلاش کرده با صداقت و صراحت به جهان آدمهای دفاع مقدس نزدیک شود و آنها را چنان که بوده اند بنمایاند. با همه مشکلات و قهرمانی‌ها و فداکاری‌هایشان.انسانها وقتی با یک ارزش بزرگ از جان و مالشان می‌گذرند این کفایت می‌کند قهرمان باشند و این لزومی ندارد تمام ابعاد وجودیشان پاک و سرشته از عطر و گلاب باشند. در واقع می توانند مشکلاتی داشته باشند و این فداکاری نهایی ارزشی است که ایجاد می‌کنند.
عزتی پاک با اعلام اینکه این کتاب را در دوره‌ای به عنوان ناشر خواندم و در حال حاضر برای بار دوم آن را مطالعه میکنم افزود: این کتاب را دوره‌ای به عنوان ناشر خواندم ولی در حال حاضر برای خودم می‌خوانم و بسیار خوشحال و خرسندم و با حال خوبی از یک متن و درست و ارزشمند و کاری که حق مطلب را ادا کرده است دفاع کنم.
در ادامه نویسنده کتاب ایرانشهر به جایگاه این کتاب در ادبیات دفاع مقدس پرداخت و افزود: اگر مجاهدت سترگ بزرگان خاطره‌نویسی همچون مرتضی سرهنگی، محمد قاسم فروغی، هدیت‌الله بهبودی، علیرضا کمره‌ای و دیگران نبود، فکر کردن به نوشتن این کتاب هم برایم محال بود. برای این رمان تاکنون بالای ۲۵۰ عنوان کتاب خوانده شده که این ۲۵۰ کتاب حاصل دهه‌ها زحمات دوستانِ بخش‌های مختلف ارتش و سپاه و حوزه هنری و بنیاد شهید و جاهای دیگر است. مردم کمتر میدانند دانشجویان دانشگاه افسری در خوزستان جنگیدند. کمتر جایی در این خصوص صحبت شده است. همچنین از تکاوران نیروی دریایی خیلی کم صحبت شده. از افسران و درجه‌داران و سربازان پادگان دژ، جمعی لشگر ۹۲ زرهی اهواز. و مهم‌تر از همه، مردم عادی. از عرب و فارس. به خصوص در این زمینه هموطنان عرب ما مظلوم واقع شده‌اند.
از سوی دیگر من بر شانه‌های نویسندگان بزرگ جنگمان هم ایستاده‌ام. از احمد محمود بی‌همتا گرفته تا حسین آبکنار و احمد دهقان و محمدرضا کاتب و حسن بنی‌عامری و مجید قیصری و محمدرضا بایرامی و بسیاری دیگر. اما چون من از آبادان و خرمشهر می‌نویسم، باید از سه نام به طور ویژه یاد کنم که بر ایرانشهر حق تقدم دارند. یکی «نخل‌های بی‌سر» نوشته قاسمعلی فراست. این رمان از این جهت مهم است که اولین رمانی است که در مورد خرمشهر نوشته شده. در سال ۶۱. یعنی زمانی وقتی من فقط ۱۱ سال داشتم. دو رمان بسیار خواندنی دیگر هم «شطرنج با ماشین قیامت» نوشته حبیب احمدزاده و «حیاط خلوت» اثر فرهاد حسن‌زاده است که هر دو در آبادان می‌گذرند.
وی با بیان یکی از دلایلی که نمی‌توانم دقیق بگویم این رمان چند جلد خواهد شد این است که وقتی آن را شروع کردم خیلی قاطع تصمیم گرفتم آبادان را وارد رمان نکنم. چون آبادان حقیقتا جهان دیگری است. مصور کردنش مردافکن است. اما به جلد چهار که رسیدم متوجه شدم از خرمشهر گفتن بی‌سر زدن به آبادان محال است. پس آبادان هم وارد رمان شد.
شهسواری: هشت ماه طول کشید تا اولین کلمه را بنویسم
شهسواری با بیان این که در این رمان قیدهای زمان و مکان فرایند نوشتن را سخت نکرده است، افزود: «اورسن ولز» می‌گوید بزرگترین دوست هنرمند قید است. چرا که چهارچوب به او میدهد. بعد از هشت ماه پژوهش پردامنه و دو سفر به منطقه، اولین کلمات رمان نوشته شد. که البته این پنجاه درصد پژوهش است و بقیه در مسیر نوشتن صورت میگیرد. وقتی کار هنری بر مبنای پژوهش صورت میگیرد، بزرگترین سختی برای هنرمند اتفاقا کنار گذاشتن مواد است و نه استفاده کردن از آنها. وقتی زحمت می‌کشید و مستندات زیادی جمع میکنید، دوست دارید از همه‌ی آنها استفاده کنید که این به رمان خیلی ضربه خواهد زد. قید زمان و مکان خیلی به من کمک کرد تا راحت‌تر بتوانم دست به انتخاب بزنم.
شهسواری در پایان ضمن قدردانی از موسسه شهرستان ادب گفت: خوشبختانه کار به صورت شکیل و زیبا در آمده و امیدوارم این همکاری به خاطر خرمشهر و انسانهایی که آن دفاع کردند، به بهترین وجه ادامه پیدا کند.
عزتی پاک: ایرانشهر روایی و پذیرندگی بسیار بالایی دارد
سپس عزتی پاک به بیان نکاتی پرداخت و گفت: این رمان در نهایت به سقوط خرمشهر می‌انجامد و این اتفاق خوبی نیست که رمانی بنویسیم که شکستمان را نشان دهیم ولی در حالی که در دل شکست روزنه‌های نور و چشم اندازهای روشن گذاشته شده است از انسانهایی که از سرزمین دفاع می‌کنند و یا شهید می شوند و هر کدام برای خودشان معرکه‌ای هستند. هر گلوله‌ای که می‌خوریم یک وزنه‌ای در داستان بر جای می‌گذارد که نشان میدهد همچنان ایستاده و مقاوم و پر از امیدیم و این ویژگی دیگر مهم ایرانشهر است که از ابعاد دیگری به پیروزی و وجهه‌های آن می‌پردازد.
این منتقد و نویسنده بابیان نکات دیگر افزود: نویسنده در اوج پختگی کار می‌کند و سعی نکرده است داستان را طیفی کند و هر کس عشق ایران و ایرانی دارد و سر سوزنی عشق با ایران را وجودش حس می‌کند می تواند مخاطب این رمان باشد. ایرانشهر روایی و پذیرندگی بسیار بالایی دارد و برای همه کسانی که در این مملکت کار کرده اند احترام قائل است و بخش‌هایی که به دلیل حب و بغض‌هایی که در آن زمان نادیده گرفته شد، آنها را نشان داده و حقشان را ادا کرده است ایرانشهر خواسته حق همه طیف‌ها را بدهد و آن را نشان دهد.
در پایان نیز از سه جلد کتاب رونمایی شد.
منبع: فارس
