علم و کتل عزاداری حسینی بردوش نصف جهان

گرچه کرونا این روزها میهمان ناخوانده مردم ایران شده اما عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) در نصف جهان را نتوانسته از شور عزاداری بازدارد؛ ارادتی که قدمتی به بلندای تاریخ دارد.

به گزارش مشرق، امسال محرم در شرایطی از راه رسید که گرچه کرونا میهمان ناخوانده مردم ایران شده است اما عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) را نتوانسته از برپایی شور و شعور عزاداری بازدارد؛ ارادتی که قدمتی به بلندای تاریخ دارد هرگز در برابر یک ویروس کوچک، هر چند قوی و سرکش شکست نخواهد خورد چراکه عاشقان ثارالله به هر شکلی یاد و نام امام حسین را در طول تاریخ جاودانه نگه خواهند داشت.

در شرایط خاص امسال نیز اصفهانی‌هایی که مشهور به برپایی مجالس عرض ارادت به محضر سیدالشهدا (ع) خاندان عصمت و طهارت در تمام طول سال هستند همچون دیگر مردم کشورمان امسال نیز تمام تلاش خود را کردند تا عزاداری در ماه سوگواری شید و سالار شهیدان را با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در فضای باز برگزار و یا یاد حماسه عاشورا را در حسینیه‌های خانگی زنده نگه دارند و در این راه سنگ تمام گذاشتند.

بیشتر بخوانید:

علت توجه به سمبل‌های سایر ادیان در ایران چیست؟

اغلب هیئت‌های مهم اصفهان مانند هیئت رزمندگان اسلام، عاشوراییان، فداییان اسلام و غیره امسال نیز با دعوت از واعظان و مداحان مشهور سعی کردند هم در عزاداری سیدالشهدا سنگ تمام بگذارند و هم با قرار دادن صندلی با فاصله مشخص، دادن ماسک، ظروف آب دربسته و تب سنجی از عزاداران تمام تلاش خود را کرده‌اند تا در رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز کم نگذارند.

به طور معمول عزاداری در برخی شهرهای استان اصفهان از چند روز پیش از محرم با مراسم‌هایی ویژه شروع می‌شود و این عرض ارادت به امام مظلوم شیعیان به شیوه‌های مختلف تا پایان ماه صفر ادامه دارد.

رخ نمایی تعزیه ملی اصفهان در قالبی جدید از قاب تلویزیون

اما تعزیه؛ به عنوان یکی از روش‌های عزاداری که در برهه‌هایی از زمان که جور و ستم حاکمان اجازه روشنگری‌های صریح را از عاشقان و پیروان امام حسین (ع) سلب کرده بود، این حماسه عظیم را زنده نگه داشت در شرایط خاص امسال نیز به شکل کامل نشده است، تعزیه‌های اصفهان گرچه پیش از این نیز شهرت ملی و جهانی داشته است اما امسال رویکردی تازه‌تر یافته است به نوعی که قرار است صحنه‌هایی از تعزیه‌ها در تالار رودکی و حوزه هنری اصفهان فیلمبرداری و شبکه دو سیما پخش شود تا مردم و دوستداران خاندان عصمت و طهارت از سرتاسر ایران که شاید سال‌های گذشته نمی‌توانستند مستقیم در این مراسم حضور یابند از طریق گیرنده‌های تلویزیونی تعزیه را به تماشا بنشینند و از حسینیه خانگی به عزاداری بپردازند.

تعزیه همواره در کنار مراسم‌های معمول عزاداری در اغلب شهرستان‌های اصفهان جایگاهی ویژه داشته است و و در اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد و کاشان به ثبت ملی نیز رسیده است؛ جالب توجه اینکه در اصفهان غالباً لوازم و تجهیزات مورد نیاز تعزیه‌خوانی از نذورات مردم تهیه می‌شود.

بیشتر بخوانید:

ماجرای اولین عزاداری در شهرضا بعد از انقلاب اسلامی

همچون سال‌های گذشته مراسم‌های معمول ماه محرم در اصفهان همانند دیگر نقاط کشور قبل از شروع این ماه با سیاه‌پوش کردن تکایا و حسینیه‌ها این بار به شکل روباز آغاز شده است و در دهه نخست ماه محرم نیز به طور معمول صبح‌ها و شب‌ها مراسم سخنرانی و مداحی در نقاط مختلف شهر حاکم است.

اصفهان دارای رسوم عزاداری زیبایی است که در طول سالیان سال شکل گرفته است و این رسوم در طول زمان حفظ شده است؛ برخی از این رسوم امسال به دلیل شیوع به شکل محدود برگزار می‌شود و یا امکان برگزاری آن وجود ندارد که با برخی از این رسوم که برخی قدمت ۵۰۰ ساله و برخی قدمتی ۹۰۰ ساله دارد در ادامه آشنا می‌شویم.

عزاداری نصف‌جهانی‌ها در سوگ سید و سالار شهیدان

در اصفهان هر محله دسته عزاداری مخصوص به خود را دارد که از نام محله‌هایی چهارسو، لنبان، در بکوشک، طوقچی و غیرخ گرفته شده است، در شب‌های محرم دسته‌های عزاداری به محله‌های یکدیگر می‌روند و به طور مشترک با سینه‌زن‌های میهمانشان از محله دیگر، مراسم را با هم برپا می‌کنند.

شب‌های مختلف دهه اول محرم به نام یکی از یاران یا فرزندان امام حسین (ع) نامگذاری شده است که در این روز و شب مردم به عزاداری برای این یاران می‌پردازند و اشعار و مداحی متناسب با نامگذاری این روزها نیز خوانده می‌شود.

همزمان با شام شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفای ایشان مردم استان ضمن حضور در مراسم‌های عزاداری بر مصائب فرزندان و اسرای کربلا می‌گریند و به یاد شام غریبان بازماندگان کاروان امام حسین (ع) شمع روشن می‌کنند.

در شهر اصفهان برخی مراسم‌های عزاداری اصفهان شهرت تاریخی خاصی دارند چراکه از بیش از ۱۰۰ سال پیش در اصفهان برپا و مردم به حضور در این مجالس عقیده خاصی دارند که از جمله این موارد روضه حاج زرگرباشی در خیابان طالقانی، بانک‌دار در خیابان چهارباغ پایین و روضه شهید مظلوم شمس‌آبادی است.

مراسم سوگواری سیدالشهدا در اصفهان روزهای تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد، این مراسم‌ها به طور معمول از صبح زود آغاز می‌شود و در پایان مراسم پس از اقامه نماز ظهر از عزاداران و دسته‌های مختلف شهر که در میدان امام اصفهان در ظهر عاشورا تجمع می‌کنند پذیرایی می‌شود که امسال این مراسم به شکل محدود برگزار خواهد شد.

سوگواری خمینی شهر با قافله هشتم محرم

خمینی شهر مشهور به حسینیه ایران بیش از ۳۰ سال است که با برپایی کاروان هشتم محرم و یادآوری ورود کاروان امام حسین به کربلا به سوگ می‌نشیند و برپایی این کاروان الگویی برای راه‌اندازی کاروان‌های مشابه در دیگر نقاط کشور بوده است.

این قافله به طول چندین کیلومتر شامل شترسوار و اسب‌سوارانی است که در صف نخست این قافله انبیای الهی همچون آدم، نوح، سلیمان و غیره قرار دارند و در ادامه نیز سپاه امام حسین (ع) و عمر بنی سعد هرکدام با پوشش ویژه خود حرکت می‌کنند.

عزاداری محل به محل یکی از سنت‌های عزاداری در این شهرستان است، دسته سادات و روحانیون یکی از دسته‌های عزاداری خمینی شهرهستند که با شال سبز در مراسم عزاداری این شهرستان حاضر می‌شوند.

مطابق یکی از رسوم قدیمی این شهرستان، کودکان در روزهای عاشورا و تاسوعا لباس سبز پوشیده و در قالب هیئت حضرت علی اصغر در محلات مختلف حضور پیدا می‌کنند.

تعزیه‌های ۵۰۰ ساله در دارالمومنین

مجالس عزاداری در کاشان از شب نخست محرم شروع و تا اواخر ماه صفر ادامه دارد که اوج برپایی این مجالس از شب نخست تا شب شانزدهم محرم است که به شب ششم امام حسین (ع) معروف است.

کاشی‌ها با برپایی آئین وداع‌خوانی که از سوزناک‌ترین بخش‌های تعزیه سنتی این شهرستان محسوب می‌شود و نخل‌گردانی به عنوان نمادی از تشییع پیکر سیدالشهدا در ماه محرم به سوگ می‌نشینند.

یکی دیگر از رسوم عزاداری در کاشان حرکت هیئت‌های مختلف از مرکز هیئت تا بازار و برپایی مراسم عزاداری در این مکان است که ورود دسته‌ها به بازار از سمت دروازه دولت و بازار مسگرها و سمت پا نخل و بازار گذر نو است که پس از طی کردن بازار و بازارچه‌ها در تیمچه امین‌الدوله مراسم ختم می‌شود.

از دیگر آداب و سنن ماه محرم در کاشان، برداشتن علم و علمات، کتل و بیرق، شامل عزاداری در بازار، نخل‌برداری، شمع زنی و چهل منبر، جریده است؛ نخل‌برداری که نماد و نشانه تشییع جنازه حضرت سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا است.

همچنین ساعاتی به غروب روز تاسوعا، مراسم شمع‌زنی با روشن کردن ۷۲ شمع به تعداد یاران امام (ع) در چهل مسجد و زیارتگاه به یاد چهل منزل اسرای کربلا توسط بسیاری از نذرداران و علاقه‌مندان به ویژه بانوان برگزار می‌شود.

از غذاهای نذری کاشان، گوشت لوبیای آن بسیار شهرت دارد که بسیار خوشمزه طبخ شده و خواهان بسیاری دارد.

«چاووش‌عزا» ها نوای آغاز ماه محرم را فریاد می‌کنند

«چاووش‌عزا» به ویژه در مناطق خشک کویری استان مرسوم است، در این آئین خواننده اشعاری را می‌خواند که واقعه غم انگیز کربلا را در ذهن تجسم می‌کند.

تعزیه‌خوانی در شهرستان کاشان به شکل سنتی برگزار می‌شود که روستای نشلج از مشهورترین مکان‌های برگزاری این آئین است، وداع‌خوانی از سوزناک‌ترین قسمت‌های تعزیه سنتی کاشان است که به صورت گروه‌خوانی برای عزاداری امام حسین (ع) و برادر بزرگوارش حضرت ابوالفضل (ع) اجرا می‌شود.

متن تعزیه‌های کاشان بیش از ۵۰۰ سال است که تغییر نداشته و تحریف در آن کمتر راه یافته است.

شهری با آب‌های فراوان در سوگ تشنگی سیدالشهدا

نطنز، شهری که نام آن تداعی‌گر معنای «شهری با آب‌های فراوان» است، با آداب خاصی به عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانش می‌پردازند که این عزاداری‌ها به ویژه در ابیانه و بادرود معروف است.

جغجغه‌زنی و طلوع‌خوانی در ابیانه

جغجغه‌زنی، نخل‌گردانی و طلوع‌خوانی از جمله رسومات قدیمی است که عزاداران حسینی در روستای تاریخی ابیانه سالی‌های سال است این رسوم را در ماه عزای سیدالشهدا اجرا می‌کنند.

در رسم سنتی جغجغه‌زنی ابیانه عزاداران به جای سینه زدن در زمان مداحی، دو چوب خراطی شده را به یکدیگر می‌کوبند و نکته بسیار مهم اینکه نوحه‌های عزاداری اصیل و خاص هستند.

جغجغه‌زنی به طور معمول در روز تاسوعا و طلوع‌خوانی در عاشورا انجام می‌شوددر روز عاشورا مراسم عزاداری از ابتدای صبح تا انتهای شب ادامه دارد و بر این اساس رسمی به نام طلوع خوانی شکل گرفته است.

آئینی بدون تحریف با قدمت ۹۰۰ ساله در نطنز

یکی از رسوماتی که از دیرباز در شهرستان نطنز مرسوم است و در روز جمعه قبل از ماه محرم انجام می‌شود، آئین زیبا و خاطره‌انگیز برافراشتن خیمه‌های حسینی در حسینیه‌ها و تکایاست؛ این آئین قدیمی در دو شهر بادرود و نطنز به صورت جداگانه و با برگزاری مراسم ویژه و خاصی برگزار می‌شود.

آئین نخل گردانی با قدمت ۹۰۰ ساله که در تمام شهرهای این شهرستان و در روزهای تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود، این آئین با گذشت ۹ قرن هنوز نیز به همان شیوه قدیمی انجام می‌شود و عزاداران هنوز از همان کوچه پس کوچه‌های قدیمی و مسیرهای سخت عبور می‌کنند.

نمایش آئینی تعزیه با قدمت ۵۰۰ ساله در حسینیه مرکزی نطنز

قدمت برگزاری نمایش آئینی تعزیه در حسینیه مرکز شهر نطنز نزدیک به ۵۰۰ سال است و در ماه محرم در طول این ۵ قرن در چهار حسینیه مرکز شهر، ارشاد علیا، افوشه و سرشک برگزار می‌شده است.

مراسم جاروکشی پیرغلامان حسینی را از دیگر رسوم قدیمی ایام ماه محرم در نطنز برشمرد که در حسینیه ارشاد علیای نظنز برگزار می‌شود، بازسازی ورود کاروان امام حسین (ع) به کربلا با حرکت کاروان‌های حسینی از جمله بادرود و خالدآباد، همراهی مداحان با نوحه‌های حزن‌انگیز با این کاروان و سپس به نمایش گذاشتن حرکت قافله اسرا از رسوم ویژه نطنز در این ایام است.

آئین «جوش» و عزاداری شب «بنی‌اسد» در هیئت چهل دختران و کلوان عزاداری خاص و سنتی هفت هیئت قدیمی نائین در ایام محرم زا دیگر سروم نائینی‌ها در محرم است.

شبیه خوانی و تعزیه خوانی در روستای بافران نائین

مراسم شبیه خوانی و تعزیه خوانی در روستای بافران نائین در نوع خود بی نظیر و دیدنی است، این مراسم که در روز عاشورا برگزار می‌شود بسیار حزن‌انگیز است.

مراسم «چق چقی زنی» یکی از آئین‌های قدیمی جذاب، و منحصر به فرد نایینی‌ها است که در طول ماه‌های عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) توسط هیئت کوی سنگ و محمدیه در امامزاده سلطان سیدعلی این شهرستان برگزار می‌شود.

سادات خوانساری شال عزا بر کمر می‌بندند

خوانسار شهری است که سابقه آن به پیش از اسلام برمی‌گردد اما قرن‌ها سابقه دین‌داری و ولایت‌داری را بر پیشانی‌نوشت پرافتخار تاریخ خود دارد و نوای تعزیه سوگواری این باغ شهر ایرانی آوازه جهانی و بین‌المللی دارد.

از روز ششم محرم شهر خوانسار حالت عزای عمومی به خود می‌گیرد به شکلی که فعالیت‌های اقتصادی و تجاری نیز از این روز کمرنگ می‌شود.

سینه‌زنی در این شهر به همان شیوه سنتی و با مداحی‌های سوزناک و اشعار پرمعنای سوگوارانه انجام می‌شود و گذر زمان نتوانسته بر این آئین قدیمی اثر بگذرد.

خوانساری‌ها برای سادات احترام ویژه‌ای قائل هستند و از قدیم‌الایام، سادات این شهر در ماه محرم با انداختن شال سبز به هیئت‌های عزاداری وارد می‌ضوند و این نوع پوشش شور خاصی به عزاداری می‌بخشد.

منبع: مهر