شنبه ۱۲ مهر ۱۳۹۹ – ۱۵:۲۳ سهم ۱۲.۶ درصدی جنگ از بودجه عمومی/ جنگ در رأس امور بود؟
معادل ریالی مجموع درآمد دولت ایران از ابتدای سال 59 تا پایان سال 67 که در بودجه‌های سالیانه مصرف شده است، معادل 29 هزار و 828 میلیارد تومان بوده که از این رقم سهم امور دفاعی تنها 3694 میلیارد ریال معادل 12.6 درصد بوده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، یکی از گزاره‌هایی که در طول سال‌های پس از جنگ تحمیلی و به‌ویژه در یک دهه اخیر بارها مطرح شده است، بسیج نشدن امکانات کشور برای جنگ، یا به عبارت دقیق‌تر دفاع مقدس بوده است.
برای بررسی صحت این ادعا باید اعداد و ارقام رسمی بودجه و سهم امور دفاعی از کل بودجه را مورد بررسی قرار داد.
یکی از مسائل قابل تامل در دوران جنگ، تغییر در موازنه قدرت بین ایران و عراق در طول سال‌های جنگ بوده است. بعد از گذشت یک سال از آغاز حمله نیروهای ارتش حزب بعث عراق به ایران، موازنه قدرت تغییر می‌کند به‌طوری که ایران بسیاری از سرزمین‌های اشغال شده خود را باز پس می‌گیرد و حتی در فروردین 65 ایران موفق به تصرف جزیره فاو عراق می‌شود. اما از سال 65 به بعد دولت عراق با بسیج همه امکانات و دریافت کمک‌های گسترده خارجی موازنه قدرت تسلیحاتی و نظامی را به نفع خود تغییر می‌دهد و آنچه که باوجود برتری تسلیحاتی عراق، در نهایت باعث حفظ خطوط مرزی ایران می‌شود، روحیه مقاومت، ایثار و شهادت‌طلبی رزمندگان ایران اسلامی بوده است.
* سهم جنگ از بودجه عمومی کشور چقدر بود؟
فارغ از منابع بسیار بیشتر دولت عراق در سال‌های دوران جنگ، نکته‌ای که در این حائز اهمیت است، سهم جنگ از امور دفاعی است. همانطور که از جدول زیر مشخص است سهم جنگ و امور دفاعی از بودجه عمومی کشور از 9 درصد تا 16 درصد متغیر بوده است. معادل ریالی مجموع درآمد دولت جمهوری اسلامی ایران از ابتدای سال 59 تا پایان سال 67 که در بودجه‌های سالیانه مصرف شده است، معادل 29 هزار و 828 میلیارد تومان بوده که از این رقم سهم امور دفاعی تنها 3،694 میلیارد ریال (معادل 12.6 درصد) بوده است.
* ارقام به میلیارد ریال/ منبع: گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک مرکزی
| دوره | بودجه عمومی دولت (تحقق یافته) | سهم امور دفاعی از کل بودجه عمومی |
نسبت
(درصد) |
| 1359 | 2،298 | 367 | 16 |
| 1360 | 2،707 | 324 | 12 |
| 1361 | 3،274 | 360 | 11 |
| 1362 | 3،672 | 330 | 9 |
| 1363 | 3،254 | 357 | 11 |
| 1364 | 3،313 | 463 | 14 |
| 1365 | 3،156 | 473 | 15 |
| 1366 | 3،641 | 473 | 13 |
| 1367 | 4،211 | 547 | 13 |
| جمع | 29،828 | 3،694 | 12.6 |
قطعا جنگ برای کشور هزینه‌های جانبی بسیار بیشتری نسبت به عدد 12.6 درصد داشته است اما در بحث حمایت لجستیک جنگ سهم پایین 12.6 درصد امور دفاعی از کل بودجه عمومی نشان می‌دهد باوجود تاکیدات فراوان حضرت امام (ره) مبنی بر در راس امور بودن جنگ، جنگ برای سیاست‌گذاران مالی و بودجه‌ای کشور در راس امور قرار نداشته است.
پیش از این اشاره شد که به جز کمک‌های کلان کشورهای عربی و غربی و شرقی به عراق، همه ظرفیت عراق در آن دوره زمانی پای جنگ بود اما در ایران در بسیاری موارد، حتی در استفاده از امکانات لجستیکی کشور، جنگ تحمیلی در اولویت اول قرار نمی‌گرفت.
*ارقام به درصد/ منبع: گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک مرکزی در سال‌های 59 تا 67
| دوره | امور عمومی | امور دفاعی | امور اقتصادی | امور متفرقه | آموزش | بهداشت | خانه‌سازی | متفرقه |
| 1359 | 12 | 16 | 24 | 15 | 19 | 6 | 2 | 6 |
| 1360 | 11 | 12 | 23 | 24 | 17 | 6 | 2 | 8 |
| 1361 | 12 | 11 | 25 | 24 | 15 | 5 | 2 | 6 |
| 1362 | 10 | 9 | 24 | 29 | 14 | 5 | 2 | 8 |
| 1363 | 12 | 11 | 27 | 18 | 15 | 6 | 2 | 9 |
| 1364 | 9 | 14 | 22 | 22 | 16 | 6 | 1 | 9 |
| 1365 | 10 | 15 | 19 | 20 | 17 | 7 | 1 | 11 |
| 1366 | 9 | 13 | 19 | 22 | 18 | 7 | 1 | 11 |
| 1367 | 8 | 13 | 17 | 25 | 18 | 7 | 1 | 11 |
| میانگین | 10.3 | 12.6 | 22.2 | 22.1 | 16.5 | 6.1 | 1.5 | 8.7 |
در جدول بالا نسبت همه مصارف بودجه‌ای کشور به کل مصارف با هم مقایسه شده‌اند. همانطور که مشخص است در دوران جنگ تحمیلی، حتی مصارف آموزشی کشور نیز از مصارف جنگ در بودجه بیشتر بوده است.
* مقایسه منابع ارزی ایران و عراق در دوران جنگ تحمیلی
بررسی‌ها نشان می‌دهد مجموع درآمد ارزی دولت در طول سال‌های 59 تا 67 معادل 118 میلیارد دلار و درآمد دولت عراق در آن دوره 98 میلیارد دلار بوده است اما دقیقا در زمانی که درآمدهای نفتی ایران و عراق در سال‌های 65 تا 67 کاهش قابل توجهی می‌یابد، حجم کمک‌های خارجی به عراق به‌شدت افزایش یافته و خلاء کاهش درآمدهای نفتی برای عراق پوشش داده می‌شود.
* درآمد نفتی ایران و عراق در دوران جنگ/ منبع: گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک مرکزی
| سال | متوسط بهای نفت در هر بشکه ایران | متوسط صادرات روزانه نفت ایران (میلیون بشکه) | درآمد نفتی ایران (ارقام به میلیارد دلار) | متوسط صادرات روزانه نفت عراق (میلیون بشکه) | درآمد نفتی عراق (ارقام به میلیارد دلار) |
| 1359 | 35 دلار | 0.9 | 11.6 | 2.6 | 26 |
| 1360 | 35 دلار | 0.9 | 12.4 | 0.7 | 8.5 |
| 1361 | 29 دلار | 1.8 | 20 | 0.8 | 10 |
| 1362 | 27 دلار | 2.1 | 20 | 0.7 | 7 |
| 1363 | 27 دلار | 1.6 | 17 | 0.9 | 8.5 |
| 1364 | 24 دلار | 1.5 | 14 | 1 | 9.5 |
| 1365 | 13 دلار | 1.2 | 5.9 | 1.3 | 6.5 |
| 1366 | 17 دلار | 1.6 | 9.2 | 1.5 | 9 |
| 1367 | 16 دلار | 1.5 | 8 | 7.6 | 13 |
| جمع | 118.1 | 98 |
* برخی تفاوت‌های اندک ناشی از گرد شدن ارقام است.
| منابع ارزی دولت عراق در دوران جنگ | ارقام |
| درآمد نفتی | 98 میلیارد دلار |
| ذخایر ارزی | 30 میلیارد دلار |
| کمک‌های خارجی | 100 میلیارد دلار |
| جمع | 228 میلیارد دلار |
درواقع باوجود اینکه درآمد نفتی ایران از دولت عراق در طول دوره جنگ (سال‌های 59 تا 67) بیشتر بوده است، اما درآمد ارزی هزینه شده در دوران جنگ توسط عراق با توجه به ذخایر 30 میلیارد دلاری این کشور در آغاز جنگ و بدهی 100 میلیارد دلاری عراق در پایان جنگ با ایران، در مجموع به عدد 228 میلیارد دلار می‌رسد که این رقم، 93 درصد بیشتر از درآمد ارزی ایران است.
* پشتیبانی چندین برابری دولت صدام از جنگ
هرچند دسترسی به آمارهای دقیق درباره هزینه‌کرد دولت صدام برای جنگ با ایران مقدور نبود اما مطمئنا بخش عمده ذخایر 30 میلیارد دلاری ارزی عراق و بدهی 100 میلیارد دلاری این کشور پس از جنگ، برای جنگ با ایران هزینه شده بود. از طرف دیگر، بخش قابل توجهی از درآمد نفتی عراق هم صرف جنگ شده است. با این حساب اگر دولت عراق فقط 50 درصد از درآمد نفتی 98 میلیارد دلاری‌‌اش را صرف جنگ با ایران کرده باشد، دولت صدام حداقل 179 میلیارد دلار برای جنگ با ایران هزینه کرده است.
این در حالی است که به گفته مسئولان ارشد نظامی کشور، حداکثر هزینه انجام شده برای دفاع مقدس در دوران جنگ تحمیلی توسط دولت ایران، 20 میلیارد دلار بوده است.
در همین باره، اخیرا سردار محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح که در دوران دفاع مقدس مسئولیت اطلاعات عملیات قرارگاه خاتم‌‌الانبیاء را برعهده داشته، گفته است: «ما چیزی حدود 13 تا 14 درصد از بودجه کشور را به جنگ اختصاص می‌دادیم اما در طرف صدام اینگونه نبود. جنگ را وقتی شروع کرد که 30 میلیارد دلار ذخایر ارزی داشت، 70 میلیارد دلار کمک گرفت و جنگ هم که تمام شد 100 میلیارد دلار بدهی داشت. این یعنی حدود 200 میلیارد دلار هزینه جنگ برای عراق. کل هزینه‌کرد ما برای جنگ 20 میلیارد دلار است. یعنی ما یک به 10 هزینه کردیم».
* سردار باقری: به مسئولان دولت گفتم اگر یک ماه عملیات کربلای 5 را ادامه می‌دادیم پیروز حتمی فیزیکی جنگ هستیم
سردار باقری ادامه داد: «من آمدم در هیات وزیران در کربلای 5 و گزارش دادم و گفتم ارتش عراق 110 تیپ دارد و این وضعیت 110 تیپ است. از حدود 100 درصد تا 40 درصد منهدم شده‌اند و ما اگر حدود یک ماه به این جنگ در کربلای 5 ادامه دهیم حتما ما پیروز فیزیکی جنگ هستیم. گفتم کمک کنید. دولتی‌ها می‌گفتند ما توانایی‌مان همین است. در حالی که ما از سراسر استان‌ها خبرهایی برای‌مان می‌آمد که نشان می‌داد می‌توانستند کمک بیشتری هم بکنند. بالاخره اینها درددل‌های رزمنده‌ای است که بگوییم هر جای کشور سنگری درست شد و هر کسی در آن داشت خدمت می‌کرد و جنگ برای امام (ره) خیلی مهم بود و برای دیگران خیلی شاید اهمیت نداشت».
ویدئوی این اظهارات سردار باقری در ادامه آمده است:
به گزارش فارس، سهم اندک امور دفاعی از بودجه عمومی کشور در شرایطی که به ایران حمله همه‌جانبه و گسترده شده بود، خود گویای توجه و اولویت‌گذاری برای جنگ در بین مسئولان وقت است. درواقع به نظر می‌رسد حداقل از منظر بودجه و تامین منابع برای جنگ تحمیلی، استراتژی مشخصی برای برتری در جنگ در بین مسئولان کشور وجود نداشته و همین مساله موجب فرسایشی و طولانی‌تر شدن جنگ شده است. در صورتی که با هدف‌گذاری مشخص و پشتیبانی لجستیکی قوی از جبهه‌ها، به گفته رئیس ستاد کل نیروهای مسلح امکان پیروزی مطلق در جنگ در همان سال 65 هم وجود داشته است.
*گزارش از: مرتضی ماکنالی
انتهای پیام/
اخبار مرتبط
پر بازدید ها
پر بحث ترین ها
بیشترین اشتراک
بازار 
اخبار کسب و کار 
