زیارت اربعین یک دوره امام شناسی/ راهی مطمئن برای فهم عمیق فلسفه قیام امام حسین(ع)
زیارت اربعین امام حسین(ع) از زیارت‌نامه‌های معتبری است که برای حضرت(ع) نقل و به خواندن آن در روز اربعین سفارش بسیار شده تا جایی که طبق برخی روایت‌ها، خواندن آن از علائم مؤمن برشمرده شده است.
به گزارش مشرق، زیارت اربعین امام حسین(ع) از زیارت‌نامه‌های معتبری است که برای حضرت(ع) نقل و به خواندن آن در روز اربعین سفارش بسیار شده تا جایی که طبق برخی روایت‌ها، خواندن آن از علائم مؤمن برشمرده شده است. زیارت‌نامه‌ای که همانند گنجی ناب برای شناخت آموزه امامت و ولایت است. برای بررسی بیشتر این زیارت‌نامه گفتگویی از حجت‌الاسلام عبدالکریم پاک‌نیا، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را درباره اربعین حسینی ملاحظه می کنید.
حجت‌الاسلام پاک‌نیا در ابتدا با بیان اینکه زیارت اربعین زیارت مشهوری است که از امام صادق(ع) به ما رسیده می‌گوید: فردی به نام صفوان بن مهران جمال از نزدیکان امام صادق(ع) راوی این زیارت بوده و علاوه بر زیارت اربعین، زیارت وارث و دعای علقمه را نیز نقل کرده است. همچنین این زیارت در کتاب‌های معتبری مانند کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی، المزار الکبیر ابن‌مشهدی و همچنین کتاب الاقبال ابن‌طاووس نقل شده است. در زیارت اربعین مضامین عالی و محتوای غنی ذکر شده که سراسر شناخت و معرفت ویژگی‌های یک امام و رهبر الهی برای محکم کردن اعتقادات شیعیان است. این زیارت یک دوره امام‌شناسی است و انسان را با ویژگی‌های رهبر الهی آشنا می‌کند به همین دلیل توجه به زیارت اربعین طبق بیان امام عسکری(ع) از ویژگی‌های شیعیان ذکر شده است.
او اضافه می‌کند: یکی از نکات این زیارت سلام‌هایی است که با ویژگی‌هایی خاص به امام حسین(ع) عرض می‌کنیم. تک تک این واژه‌ها برای معرفی رهبر الهی کافی است. زیارت اربعین معرفی ولی الهی است. این اوصاف علاوه بر اینکه امام(ع) را به ما می‌شناساند آثار تربیتی فراوانی بر روح و جسم زائر، چه زائری که در کنار مرقد آن بزرگوار این زیارت را می‌خواند و چه زائری که در منزل خود با این زیارت امام را خطاب قرار می‌دهد، دارد. زائر با اظهار این کلمات ولایت و دوستی خدا را در وجود خود تقویت می‌کند.
این محقق سیره اهل بیت(ع) به فرازهای ابتدایی این زیارت‌نامه اشاره کرده و می‌گوید: در این زیارت می‌خوانیم سلام بر ولی و دوست خدا، سلام و درود بر خلیل و برگزیده خدا. این فراز به این معناست خداوند حافظ مرام و مکتب تو باشد و آن را از گزند دشمنان دور بدارد. سلام به معنای اظهار تسلیم در برابر فرمان امام(ع) نیز هست. گذشته از این دو معنا؛ سلام به معنای تعهد، آسایش، امنیت و سلامتی از طرف خود نیز آمده است. وقتی زائر به حضرت(ع) سلام می‌دهد اعلام می‌دارد که هیچ آزار و آسیبی از ناحیه من به مکتب تو نخواهد رسید؛ زیرا هدف تمامی آن بزرگواران هدایت و اصلاح مردم و اعلام کلمه توحید و ترویج اطاعت خداوند در بین مردم بوده به این جهت وقتی زائر سلام می‌دهد به نوعی خود را بیمه می‌کند و اعلام می‌دارد که من معصیتی نخواهم کرد که مکتب تو آسیب ببیند.
برخی از ویژگی‌های امام حسین(ع) در زیارت اربعین
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم یادآور می‌شود: زائر با خواندن این زیارت‌نامه اقرار می‌کند که صفاتی مانند بخل، حسد، خود بزرگ‌بینی، حب قدرت، آزار رساندن و… را از خود دور خواهد کرد و سبک زندگی خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد تا مورد رضایت امام(ع) باشد. پیام دیگر امام صادق(ع) در این زیارت این است که زائر با زیارت اربعین و جاری کردن کلمات آن خود را به امام حسین(ع) نزدیک می‌کند. با تکرار واژه ادب روح و روان خود را به لحاظ نزدیکی به ایشان از رذایل و آلودگی‌ها پاک می‌کند. سلام یک زائر در زیارت اربعین امام حسین(ع) با عبارت‌های زیبایی که امام صادق(ع) می‌آموزد چنان با ادب، خلوص، اشک و آه خوانده می‌شود که سلامتی برای خود و جامعه او حاصل می‌شود. درود بر برگزیده خدا و پسر انتخاب شده خدا، درود بر حسین مظلوم شهید. زائر با عرض سلام بر آن حضرت(ع) و یارانش اعلام می‌کند که همانند آن بزرگواران با ظالمان مبارزه کرده و با شعار سلام خود را در جمع یاران حضرت قرار می‌دهد.
حجت‌الاسلام پاک‌نیا در ادامه بیان می‌کند: در یکی دیگر از فرازهای این دعا آمده است سلام بر کسی که اسیر اندوه‌ها و کشته اشک‌ها شد. تحمل غم و اندوه برای اصلاح جامعه یکی دیگر از ویژگی‌های رهبران الهی به ویژه امام حسین(ع) است. به بیانی دیگر امام حسین(ع) سنگ صبور جامعه بود تا مردم آگاه شوند. او مشکلات را به جان خرید و همواره رهبران الهی چنین هستند. در روایتی از امام صادق(ع) داریم که حضرت(ع) فرمود: سخت‌ترین بلاها و آزمایش‌ها را پیامبران از سر می‌گذرانند. پس از آن‌ها، جانشینان و پیروانشان و سپس به ترتیب، کسانی که نزد خدا مقامی ارجمندتر دارند. همچنان که گفته شده است «هر که در این بزم مقرب‌تر است، جام بلا بیشترش می‌دهند».
او تصریح می‌کند: این فراز از زیارت اربعین اشاره دارد که رهبران الهی و مؤمنانی که در مسیر آن بزرگواران حرکت می‌کنند چنین هستند. مؤمن وقتی کژی‌ها را دید و غیر از تحمل سختی راهی برای اصلاح جامعه پیدا نکرد، برای صبر و تحمل آماده می‌شود.
هدف امام حسین(ع) از قیام، احیای ارزش‌های انسانی بود
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم به یکی دیگر از نکات مهم زیارت اربعین اشاره کرده و می‌گوید: تدبر در زیارت اربعین راهی مطمئن برای فهم عمیق فلسفه قیام امام حسین(ع) است. از نکات مهمی که در این زیارت‌نامه ذکر شده فلسفه برپایی قیام عاشوراست زیرا امام حسین(ع) به غیر از شهادت خود راهی برای اصلاح جامعه ندید. آن حضرت(ع) با حرکت و جهاد در راه خدا جان و هستی خود را در راه اطاعت و پیروی از خداوند اهدا کرد تا انسان‌ها را از نادانی، سرگردانی و گمراهی نجات دهد. این همان هدف تمام انبیای الهی در طول تاریخ است که در عاشورا به اوج خود رسید.
او تشریح می‌کند: هدف امام حسین(ع) از قیام، احیای ارزش‌های انسانی بود. همچنان که پس از بعثت رسول اکرم(ص) اصول و ارزش‌های جاری در جامعه علیه مصالح دنیا و آخرت مردم به ارزش‌های انسانی و الهی تبدیل شد و اشخاص خرافه‌پرست، به خاطر انقلاب ارزش‌ها حقیقت‌پرست شدند. جنگ، خون‌ریزی و ناعدالتی به قسط، عدل و مساوات تبدیل شد و انسان‌های در ظاهر پایین درجه به افرادی دارای منزلت اجتماعی والایی تبدیل شدند. آن زمان بود که مردم احساس امنیت و عدالت کردند. وقتی امام حسین(ع) احساس کرد غیر از شهادت و اسارت خاندانش راهی وجود ندارد، همین راه را در پیش گرفت.
حجت‌الاسلام پاک‌نیا در پایان عنوان می‌کند: هر چند زیارت اربعین طولانی نیست اما فرازهای بسیار آموزنده‌ای برای ما دارد. اگر بتوانیم این زیارت‌نامه را روز اربعین زیر قبه امام حسین(ع) بخوانیم بسیار خوب است اما اگر به دلیل مشکلاتی مانند شرایط خاص امسال و بیماری کرونا امکان حضور در کربلا نبود می‌توانیم در منازل، مساجد و حسینیه‌ها بخوانیم. پسندیده است که فرازهایی از این زیارت‌نامه را برای فرزندان و اطرافیان خود خوانده و محتوای آن را شرح دهیم تا مردم بدانند و فراموش نکنند که امام حسین(ع) برای چه شهید شد. سعی کنیم به هر صورت که امکان‌پذیر است محتوای زیارت اربعین را برجسته کنیم. با خواندن در جمع، نصب بنرها، تهیه کتاب‌هایی از فرازهای زیارت و نشر آن و… همه را در این مسیر قرار دهیم. تلاش کنیم این تهدید کرونایی را با شعور حسینی به فرصتی طلایی برای مخاطبان و خود تبدیل کنیم و در نظر داشته باشیم که هر کدام از فرازهای این زیارت‌نامه می‌تواند درس زندگی باشد.
