شنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۹ – ۰۹:۱۰ چالش‌های صنعت قیر در ایران از تامین مواد اولیه تا اجرای طرح قیر تهاتری
عضو هیئت مدیره انجمن قیر ایران گفت: هر سال در چارچوب قانون قیر تهاتری، چهار میلیون تن قیر به دستگاه‌های اجرایی تزریق می‌شود در حالی که کل نیاز داخلی کمتر از دو میلیون تن است. این موضوع باعث اخلال در قیمت صادراتی قیر شده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، ماده اصلی تولید قیر، وکیوم باتوم است که این ماده یکی از فرآورده‌های ویژه واحدهای پالایشگاه نفت محسوب می‌شود. در سال‌های گذشته افزایش نرخ ارز باعث ایجاد تلاطماتی در بازار تولیدکنندگان داخلی در کشور شده است که به تبع آن شرکت‌های تولیدکننده قیر نیز از این تلاطمات مصون نمانده‌اند و با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
اهمیت تولید قیر از این جهت است که قیر یکی از مواد اصلی برای آسفالت خیابان‌ها و جاده کشی راه‌ها است. در سنوات اخیر با توجه به شیوه قیمت‌گذاری قیر متناسب با نرخ‌های جهانی و به دلیل افزایش نرخ ارز، علیرغم سهم پنج درصدی قیر از یک تن آسفالت، لیکن سهم قیمتی قیر در هر تن آسفالت به علت افزایش قیمت قیر به بیش از 50 درصد رسیده است و همین موضوع باعث شده است که قیر به گلوگاه پروژه‌های راهسازی تبدیل شود.
در این بین تولیدکنندگان فعال در صنعت قیر با چالش‌هایی نظیر افزایش پروانه‌های بهره‌برداری کارخانه‌های قیر و در نتیجه افزایش تقاضا برای خرید وکیوم باتوم، افزایش قیمت وکیوم باتوم ناشی از افزایش قیمت ارز، تعویق در پرداخت مطالبات مالی توسط شرکت‌های دولتی و مباحث مربوط به اجرای طرح قیر تهاتری و تاثیر آن در ایجاد اخلال در قیمت صادراتی قیر مواجه هستند. در این راستا برای بررسی دقیق‌تر چالش‌های صنعت قیر در کشور و راهکارهای برون رفت از آن با محسن ورزشکار عضو هیئت مدیره انجمن قیر ایران به گفتگو نشستیم.
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
*سالانه بیش از یک میلیارد دلار از طریق صادرات قیر برای کشور ارزآوری می‌شود
فارس: در حال حاضر صنعت قیر در کشور با چه چالش‌های مواجه است؟ با توجه به اعمال تحریم‌های نفتی توسط ایالات متحده آیا در صادرات قیر با محدودیت جدی مواجه شده‌ایم؟ در تامین قیر برای مصارف داخلی اوضاع به چه صورت است؟
ورزشکار: به طور کلی یکی از شواهد لزوم توجه به توسعه و سرمایه‌گذاری در فرآورده‌های نفتی به جای خام فروشی نفت را می‌توانید در تداوم صادرات محصول قیر مشاهده کنید، به نحوی که در شرایط تحریم‌های فراگیر این روزهای صنعت نفت، کماکان صادرات قیر در حال انجام بوده و سالانه بیش از یک میلیارد دلار ارز نیز به کشور وارد می‌نماید. این بدان معنا است که اگر ما از خام‌فروشی به سمت تولید فرآورده‌های نفتی حرکت کنیم می‌توان از محدودیت‌های تحریمی رهایی پیدا کنیم.
حضور بخش خصوصی چابک و جسور به عنوان پیشران توسعه این صنعت، باعث ارتقاء جایگاه برند قیر ایران در بازارهای بین‌المللی گردیده به نحوی که تولید بیش از شش میلیون تن قیر و صادرات بالغ بر چهار میلیون تن از قیر تولیدی در سال باعث شده است که مشتریان خارجی نتوانند از محصول تولیدی ایران چشم پوشی نموده و یا محصول سایر کشورها را جایگزین آن کنند.
از سویی دیگر محدودیت بودجه‌های عمرانی به علت عدم تحقق درآمدهای ناشی از خام‌فروشی نفت و به تبع آن عدم امکان تخصیص کامل بودجه‌های مرتبط با راهسازی و نگهداری راه‌ها باعث شده بسیاری از پروژه‌های مرتبط با احداث راه‌های جدید، نگهداری راه‌های موجود، بهسازی آسفالت شهرها و معابر روستایی با کندی مواجه گردد. البته در این بین مطالبات شرکت‌های تولیدکننده قیر نیز داده نشده است.
این بحران در شرایطی ایجاد شده که قیر محصولی است که به لحاظ مواد اولیه و تکنولوژی تولید هیچگونه وابستگی به خارج از کشور نداشته و بیش از 95 درصد مصارف آن مرتبط با پروژه‌های دولتی، شهری و روستایی است که استفاده کننده آن نیز عامه مردم بوده و اختصاص به طبقه و گروه خاصی ندارد.
از آنجا که اجرای پروژه‌های آسفالت در کلیه بخش‌های یاد شده، متاثر از میزان منابع تخصیص یافته به بودجه‌های عمرانی می‌باشد، لذا افزایش یا کاهش بودجه‌های عمرانی و یا بهای تمام شده اجرای بودجه‌های عمرانی، اثر مستقیم بر حجم و میزان اجرای پروژه‌های آسفالت کشور خواهد داشت. شایان ذکر است که همواره یکی از عوامل اثرگذار بر رضایت یا عدم رضایت اجتماعی مردم در کل کشور، اجرای پروژه‌های آسفالت است که به نوعی می‌توان از آن به عنوان نماد سازندگی کشور یاد کرد.
همچنین همه ساله پس از ارائه گزارش‌های مرتبط با تلفات انسانی جاده‌ای، یکی از عوامل اصلی اثرگذار بر این تلفات انسانی، نامناسب بودن کیفیت راه‌ها عنوان شده است. نکته قابل توجه اینکه در سنوات اخیر علیرغم سهم پنج درصدی قیر از یک تن آسفالت، لیکن سهم قیمتی قیر در هر تن آسفالت به علت افزایش قیمت قیر به بیش از 50 درصد رسیده است و همین موضوع باعث شده است که قیر به گلوگاه پروژه‌های راهسازی تبدیل شود. لذا به نظر می‌رسد شناخت چالش‌ها و موانع استفاده از ظرفیت‌های استراتژیک این محصول در توسعه و عمران کشور و همچنین جایگاه ویژه این فرآورده در بازارهای صادراتی و ارزآوری، از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد.
* بیش از 30 میلیون تن پروانه بهره‌برداری کارخانه قیر صادر شده است
فارس: در حال حاضر چه چالش‌هایی در تامین خوراک شرکت‌های تولیدکننده قیر وجود دارد؟ در بررسی‌هایی که انجام دادیم تعداد زیادی کارخانه‌های قیرسازی در کشور ایجاد شده است، نحوه فعالیت آنها به چه صورت است؟
ورزشکار: در حال حاضر میزان تولید وکیوم باتوم به عنوان ته مانده برج تقطیر هفت پالایشگاه کشور حدود چهارده میلیون تن می‌باشد که بخشی از آن بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده در وزارت نفت تبدیل به نفت کوره شده است. حدود پنج و نیم تا شش میلیون تن آن به عنوان ماده اولیه تولید قیر توسط پالایشگاه‌های کشور به شرکت‌های تولیدکننده قیر عرضه می‌شود. این در حالی است که بیش از 30 میلیون تن پروانه بهره‌برداری کارخانه قیر صادر شده است که البته تعداد زیادی از آنها غیرفعال هستند و صرفا در زمان‌های رونق بازار با حضور در عرضه‌های وکیوم باتوم در بورس کالا باعث ایجاد رقابت‌های کاذب و افزایش قیمت خوراک می‌شوند.
همچنین با توجه به الزام عرضه وکیوم باتوم پالایشگاه‌ها در بورس کالا، عرضه هدفدار و مدیریت شده این محصول در عرضه‌های هفتگی و عدم اجرای قراردادهای بلندمدت پرمیوم باعث ایجاد رقابت‌های کاذب در بورس کالا و به تبع آن افزایش قیمت قیر شده است. این در حالی است که بورس کالا هیچگونه محدودیتی برای عرضه‌های پرمیوم و قراردادهای بلندمدت نداشته است و حتی از آن استقبال نیز می‌کند لیکن تاکنون فقط یکی از پالایشگاه‌ها از این روش استفاده کرده است.
* طی هفت ماه گذشته قیمت وکیوم باتوم بیش از سه و نیم برابر افزایش داشته است
فارس: قیمت‌گذاری وکیوم باتوم که ماده اولیه تولید قیر است چگونه انجام می‌شود؟ نوسانات قیمت این ماده اولیه در ماه‌های گذشته به چه صورت بوده است؟
ورزشکار: در حال حاضر قیمت وکیوم باتوم به صورت 15 روزه و بر اساس فرمول ابلاغی شرکت پالایش و پخش و از طریق انجمن صنفی صنعت پالایش نفت تعیین می‌شود. در این فرمول نرخ فیول 380 و کروسین فوب خلیج فارس بر اساس قیمت‌های اعلام شده نشریه پلتس برای قیمت‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که بر اساس دستورالعمل ابلاغی وزارت نفت مبنای قیمت نفت خام تحویلی به پالایشگاه‌های کشور از چند ماه گذشته تغییر کرده و قیمت نفت خام تحویلی به پالایشگاه‌ها بر اساس قیمت فروش واقعی نفت خام ایران محاسبه می‌گردد که غالبا پایین‌تر از نرخ فوب خلیج فارس می‌باشد.
شایان ذکر است که قیمت قیر در سایر کشورهای اصلی تولیدکننده قیر در دنیا بر اساس قیمت روز نفت خام تعیین می‌شود و نه بر اساس قیمت فیول 380 فوب خلیج فارس که شاخص اصلی تعیین قیمت قیر ایران شده است. نکته قابل توجه دیگر اینکه خروجی فرمول فعلی تعیین قیمت وکیوم باتوم نیز بر اساس دلار بوده و این قیمت با لحاظ نمودن نرخ تسعیر سامانه نیما به ریال تبدیل شده است و بر اساس آن قیمت وکیوم باتوم تعیین شده و در بورس کالا عرضه می‌شود.
در نتیجه ملاحظه می‌شود طی هفت ماه گذشته و با افزایش نرخ دلار در سامانه نیما، قیمت وکیوم باتوم بیش از سه و نیم برابر افزایش داشته و به تبع آن قیمت قیر نیز افزایش پیدا کرده است. به همین دلیل مشاهده می‌شود در مورد محصولی که نه به لحاظ مواد اولیه و نه به لحاظ فرایند تولید هیچگونه وابستگی به دلار ندارد، لیکن بر اثر دو پارامتر یاد شده در این بخش، افزایش چشمگیری در قیمت محصول نهایی ایجاد شده است که البته بایستی تورم عمومی کشور را نیز در آن لحاظ نمود.
فارس: در مباحث مالی اشاره کردید که مطالبات تولیدکنندگان قیر از دولت پرداخت نشده است، در این باره توضیح دهید.
ورزشکار: علیرغم همکاری همه جانبه شرکت‌های تولیدکننده قیر با کارفرمایان اصلی پروژه‌ها که غالبا دستگاه‌های دولتی هستند اما با وجود گذشت بیش از دو سال از تحویل قیر به دستگاه‌های دولتی، بیش از چهارصد میلیارد تومان از مطالبات این شرکت‌ها از دولت وصول نشده است و به عبارتی می‌توان گفت شرکت‌های قیرساز تاکنون حدود چهارصد میلیارد تومان از پروژه‌های دولت را فایننس نموده‌اند و با وجود پیگیری‌های مستمر تاکنون نتوانسته‌اند آن را وصول نمایند به گونه‌ای که در صورت محاسبه هزینه‌های مالی لازم جهت تهیه خوراک، این شرکت‌ها در فروش به نهادهای دولتی نه تنها سود نکرده‌اند بلکه در صورت عدم بازپرداخت این بدهی‌ها با زیان قابل توجهی نیز مواجه خواهند شد.
*طرح قیر تهاتری باعث اخلال در قیمت صادراتی قیر ایران می‌شود
فارس: در سال‌های اخیر مجلس شورای اسلامی در بودجه بندی برای اعطای قیر رایگان به پروژه‌های روستانی تدوین می‌کرد که باعث فسادهای گسترده در این حوزه میشد. به طور کلی چالش‌های طرح قیر تهاتری از نظر شما چیست؟ در صورت حمایت از مناطق محروم و اجرای طرح‌های جاده‌کشی در این مناطق طرح پیشنهادی شما چیست و چه ملاحظاتی باید موردتوجه قرار گیرد؟
ورزشکار: در سال‌های اخیر موضوع قیر تهاتری یا به عبارت بهتر تامین قیر پروژه‌ها از طرف دولت و تحویل آن به پیمانکاران جهت اجرای پروژه‌ها، در فصل تدوین بودجه به یکی از موضوعات بحث برانگیز بودجه تبدیل شده است و موافقان یا مخالفان این طرح بدون اشراف کامل به ابعاد و اثرات اجرای این طرح، اقدام به اظهار نظرات موافق یا مخالف می‌کنند. در این خصوص لازم است ضمن اینکه به این مقوله به عنوان یکی از ابعاد اقتصاد مقاومتی و استفاده از ظرفیت‌های داخلی در توسعه زیرساخت‌ها توجه کنیم، از سویی دیگر نباید شرایطی را فراهم نموده که این محصول به ابزاری برای ایجاد فساد در دستگاه‌های دولتی و یا به زمینه‌ساز رانت برای تعدادی از شرکت‌ها تبدیل شود.
همانگونه که در چالش قیمت‌گذاری خوراک مطرح گردید، نرخ تسعیر ارز در قیمت گذاری وکیوم باتوم و به تبع آن قیر داخلی اثر قابل توجهی دارد و این محصول کاملا داخلی در اثر افزایش نرخ ارز با افزایش قیمت چشمگیری مواجه شده که به صورت مستقیم بر حجم اجرای پروژه‌ها موثر بوده است. لذا در صورت طراحی سازوکاری که در آن قیری که هم تولیدکننده خوراک آن دولت بوده و هم مصرف کننده قیر دولت است، صرفا به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده آسفالت و دقیقا به میزان مورد نیاز پروژه و در زمان مناسب به پروژه‌ها تزریق گردد و نه به عنوان حق‌العمل شرکت قیرساز و یا در ازای مطالبات پیمانکار از دستگاه‌های اجرایی؛ این محصول در بازار داخلی از یک کالای سرمایه‌ای تغییر وضعیت خواهد داد.
آنچه در سنوات گذشته در اثر اجرای قانون قیر تهاتری باعث ایجاد برخی مفسده‌ها در دستگاه‌های اجرایی و همچنین اخلال در قیمت‌ها در بازارهای صادراتی گردیده بود بیشتر ناشی از تهاتر حق‌العمل شرکت قیرساز با وکیوم باتوم و همچنین عدم برآورد صحیح مقدار قیر مورد نیاز پروژه‌ها در دستگاه‌های اجرایی و تزریق مقادیر بیش از نیاز قیر به پروژه به منظور تسویه مطالبات پیمانکاران با دستگاه‌های اجرایی به وسیله قیر بوده است. به نحوی که مشاهده میشد همه سال حدود چهار میلیون تن قیر در چارچوب این قانون، قیر به دستگاه‌های اجرایی تزریق میشد در حالی که کل ظرفیت اجرای پروژه‌های آسفالت کشور کمتر از دو میلیون تن است.
نکته حائز اهمیت دیگر در این خصوص عدم وجود آمار دقیق و واقعی از میزان مصرف قیر در داخل کشور می‌باشد که در صورت الزام فروش قیر در بورس کالا، تا حدودی نیل به این هدف میسر خواهد شد و به نظر بنده باید مسئولین و متولیان امر اقدامات لازم در این حوزه را در دستور کار قرار دهند..
مصاحبه از سیداحسان حسینی
انتهای پیام/
اخبار مرتبط
پر بازدید ها
پر بحث ترین ها
بیشترین اشتراک
بازار 
اخبار کسب و کار 
