یادداشت | جهاد در آستانه بحران جمعیت

سه‌شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ – ۱۲:۲۲ یادداشت | جهاد در آستانه بحران جمعیت

در آستانه دیدار سالانه رهبر انقلاب با ذاکرین اهل بیت، شایسته است ماموریت های فرهنگ سازی که معظم له در سالهای قبل ،خاصه دو سال گذشته در حوزه سبک زندگی و خانواده بر عهده هیئات مذهبی قرار دادند، مورد توجه بیشتر واقع شود.

حوزه دانشگاهی خبرگزاری فارس- یادداشت: محسن خلیل آزاد پژوهشگر هسته احیاء امر مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) : هر ساله در سالروز ولادت با سعادت أم‌الائمه حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، فضای حسینیه امام خمینی(ره) معطر به عطر فضائل و مناقب آن بانوی بزرگ اسلام بوده و جمعی از ذاکران اهل‌بیت علیهم‌السلام در حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی به مدیحه‌سرایی می‌پرداختند.

در آخرین دیدار حضوری قبل از شیوع ویروس منحوس کرونا در سال 1398، هیئتی‌ها و مداحان، مخاطب بیانات پیر و مُرشد حکیم خود بودند. ایشان در این دیدار به مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه‌ی جامعه‌ مداحان اشاره کرده و فرمودند: فرهنگ‌سازی در خصوص سبک زندگی اسلامی به‌ویژه همبستگی اجتماعی و کمک آحاد مردم به یکدیگر و همچنین عمق‌بخشی به روحیه‌ حماسی و ایستادگی و بصیرت در جامعه از مسئولیت‌های خطیر جامعه‌ی اثرگذار و تعیین‌کننده مداح است.

با توجه به تأکید ایشان به مسئله سبک زندگی اسلامی، در این یادداشت که در شماره دوم فصلنامه تخصصی مطالعات آیینی و مجالس حسینی «عین» نیز به چاپ رسیده، نویسنده به یکی از موضوعات سبک زندگی که بحث فرزندآوری و توسعه خانواده و جامعه‌ی شیعی و مرتبط با بحث بحران جمعیت است، با ارائه راهکارهایی می‌پردازد.

* شلوغش نکنید! چرا می‌گویید بحران!؟

در زمینه مسائل اجتماعی، بحران را در جایی به کار می‌برند که جامعه از حالت عادی خارج و دچار آشفتگی گردد که برای برطرف کردن آن، نیاز به اقدامات اضطراری، اساسی و فوق‌العاده است.

شاید اصطلاح نرخ باروری را شنیده باشید. نرخ باروری به متوسط تعداد نوزادانی می‌گویند که هر زن در سن باروری (حدود 15-49 سالگی) به دنیا می‌آورد. براساس آمار، «نرخ باروری» از 6.4 نوزاد به ازای هر زن در سن باروری در سال 1365 به نرخ 1.6 نوزاد در سال 1390 رسیده است. همچنین «نرخ رشد جمعیت» از 3.2 درصد (بدون احتساب آمار مهاجران) در سال 1365 نیز به نرخ 1.29 درصد در سال 1390 رسیده است.

این در حالی است که نرخ باروری کلی در جهان نزدیک به 33 درصد و در جهان اسلام نزدیک به 41 درصد کاهش داشته؛ اما نرخ باروری کلی در ایران 70 درصد کاهش یافته است!

* چهارتا عدد کم و زیاد شده! مگر چه اتفاقی می‌افتد؟

اتفاقی که در حال رُخ‌دادن هست، انفجار سالمندی است. سالمندی جمعیت سه مرحله دارد:

مرحله‌ای که جامعه به سوی سالمندشدن پیش می‌رود؛ در این مرحله 7 تا 14درصد از جمعیت جامعه در سنین بالای 60سال قرار می‌گیرند.

مرحله‌ای که جامعه سالمند شده و 14 تا 21درصد جمعیت جامعه در سنین بالای 60سال قرار می‌گیرند.

مرحله‌ سوم هم مرحله فوق سالمندی یا انفجار سالمندی است که بیش از 21درصد جمعیت در سنین بالای 60سال قرار می‌گیرند.

در اوایل دهه 90، ایران به عنوان ششمین کشور جهان بود که به سرعت به سوی سالمندی در حرکت بوده است و اگر همین سیر کاهشی ادامه پیدا کند، باید منتظر انفجار سالمندی در آینده‌ای نه چندان دور باشیم؛ به حدّی که نزدیک به نصف جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.

* اصلاً این انفجار رخ بدهد! چه ضرری برای من و فرزندان و کشورم دارد؟

اگر جمعیت کشوری وارد مرحله فوق سالمندی و به عبارتی انفجار سالمندی شود، نتایج خطرناکی را برای جامعه به دنبال دارد که در این‌جا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

– هزینه‌های بالای نگه‌داری سالمندان (چه برای دولت و چه برای مردم)
– کم شدن نیروی کار و در نتیجه کاهش تولید در کشور
– زیاد شدن مهاجرت به کشور و در نتیجه از بین رفتن فرهنگ اصیل اسلامی – ایرانی
– ضعیف شدن قدرت و نیروی دفاعی کشور

جالب است بدانیم رژیم اشغالگر قدس با این که مدرن‌ترین تسلیحات نظامی را در اختیار دارد، اما به شدت با کاهش جمعیت مخالف بوده و هر خانواده یهودی باید حداقل چهار فرزند داشته باشد.

* کاهش جمعیت جوان و نخبه کشور و در نتیجه کُند شدن پیشرفت علمی کشور

مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از مدّاحان که در سال 1392 برگزار شد، فرمودند: « پیر شدن کشور، کم شدن نسل جوان در چندین سال بعد، از همان چیزهایی است که اثرش بعداً ظاهر خواهد شد؛ وقتی هم اثرش ظاهر شد، آن روز دیگر قابل علاج نیست؛ اما امروز چرا، امروز قابل علاج است.»

خانواده در نگاه اسلامی، سنگ بنای شکل‌گیری جامعه است. در طول تاریخ، یکی از راه‌های مقابله‌ی جریان شرک و کفر (باطل) با رواج دین‌داری و حاکمیّت الهی (حق)، ترویج فساد و بی‌بندوباری بوده است. در دوران معاصر ما نیز، جریان سرمایه‌داری بین‌المللی و صهیونیسم، بیش از صد سال است که به دنبال به چالش کشیدن جریان خانواده، رواج فساد، کاهش جمعیت مسلمانان و از بین بردن نسل شیعه هستند.

* جهاد! مقابله با این بحران، جهاد هست؟

در آستانه این شرایط بحرانی و تلاش همه جانبه دشمنان، رفتار هر یک از ما که باعث به تأخیر افتادن ازدواج و به دنبال آن کاهش فرزندآوری و نسل شیعه شود، در درگاه الهی مورد مؤاخذه قرار می‌گیرد. از پدر و مادری که با سخت‌گیری خود مانع تسهیل ازدواج جوانان می‌شوند؛ پسران و دخترانی که با وجود داشتن شرایط ازدواج، حاضر به قبول مسئولیت زندگی و تشکیل خانواده نمی‌شوند؛ زوج‌های جوانی که با توجیهات مختلفی از فرزندآوری جلوگیری می‌کنند؛ افراد توانمندی که از واسطه‌گری، حمایت مالی و مشورتی خود دریغ می‌کنند؛ مبلّغین و مروّجین فرهنگی که کم‌کاری و غفلت می‌کنند تا سیاست‌گذاران مسأله خانواده؛ همه و همه به سهم خود و نه‌تنها نسبت به فرزندان خود، بلکه نسبت به کلّ جامعه و نسل‌های آینده مسئول هستیم.

مقام معظم رهبری در دیدار فرماندهان لشکر ۲۷ محمّد رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: «جهاد فقط به معنای حضور در میدان جنگ نیست؛ زیرا هر گونه تلاش در مقابله با دشمن، می‌تواند جهاد تلقّی شود…؛ پس در ایران اسلامی، هر کس به نحوی در مقابل دشمن – که از اطراف، تیرهای زهرآگین را به پیکر انقلاب و کشور اسلامی، نشانه رفته است – تلاشی بکند، جهاد فی سبیل الله کرده است»[1].

پس اگر کار و تلاش ما در مقابله با دشمن و برای به خاک مالیدن بینی او انجام ‌شود، نبرد شکل می‌گیرد. پس شرط اوّلِ جهاد، تلاش و کوشش در آن کار و شرط دوّم در جهت مقابله با دشمن است. البته توجه داریم که همه این‌ها باید با نیّت الهی و در راه خدا باشد.

دستور خداوند به مسلمانان این است که هر نیرو و قدرتی دارید، برای مقابله با دشمنان، آماده کنید ﴿وَأَعِدُّوا لَهُمْ ماستطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة﴾[2]؛ این قوت و قدرت شاید در نگاه اول قدرت نظامی باشد، اما دامنه وسیع‌تر و ابعاد گسترده‌تری را شامل می‌شود. امروز حفظِ جمعیّتِ جوانِ کشور نیز یکی از ابزارهای قدرت است. کم شدن جمعیت جوان کشور با کاهش پیشرفت، رابطه مستقیمی دارد، پس یکی از ابزارهای قدرت، حفظ اکثریّت جوان در جامعه است.

تشکیل خانواده و فرزندآوری، جهادی است که علاوه بر افزایش جمعیت جوان کشور و گسترش نسل، می‌تواند توشه‌ای برای فردای قیامت ما باشد تا در کنار باقیات الصّالحات بودن فرزندان، مورد مباهات و فخر نبی مکرم اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله نیز قرار بگیریم. همان‌طور که حضرت فرموده‌اند: «تَنَاکَحُوا تَنَاسَلُوا تَکْثُرُوا فَإِنِّی أُبَاهِی بِکُمُ الْأُمَمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»[3].

* مدیریت بحران با اصلاح سبک زندگی محقق می‌شود؟

بسیاری از ما که بحرانی بودن مسأله‌ی جمعیت را قبول داریم، زمانی که می‌خواهیم قدمی برای مدیریت این بحران برداریم، متوجه سخت بودن کار و فشارهایی از اطرافیان و جامعه می‌شویم و جملات ناامیدکننده‌ای می‌شنویم. عبارت‌های آشنایی چون:

– فرزندم هنوز درسش تمام نشده است.
– خواستگار فرزندم خانه و ماشین و شغل ثابت ندارد.
– هنوز دختر یا پسری که معیارهای (آرمانی) من را داشته باشد، پیدا نکرده‌ام.
– با این گرانی‌ها و وضعیت اقتصادی که نمی‌شود ازدواج کرد.
– ما هنوز آمادگی پدر و مادر شدن را نداریم.
– فرزندآوری خرج دارد.
– تربیت فرزند کار خیلی سختی است.
– دو فرزند کافی است، اگر فرزند بیشتری داشته باشیم …
و …

این جملات نشان‌دهنده رفتارهای اجتماعی و شیوه‌ی زیستن ما است که به آن سبک زندگی گفته می‌شود. سبک زندگی، تابع تفسیرِ ما از زندگی است. جهان‌بینی و هدفی که هرکس در زندگی دارد، سبک زندگی او را شکل می‌دهد. متأسفانه در بحث خانواده و مسائل مربوط به آن، سبک زندگی ما متناسب با هویّت حقیقی ما نیست؛ یعنی منِ مسلمانِ بچه هیئتی که مُحبّ و مُرید اهل‌بیت علیهم‌السّلام هستم و در مجالس ایشان حاضر می‌شوم، در روش زندگی کردنم تابع تفسیر ایشان از زندگی نیستم و روش متفاوتی را پیش می‌گیرم.

به تعبیر مقام معظم رهبری: «این ازدواج‌های سخت، این ازدواج‌های دیر، این فرزندآوری کم، این به تعبیر غلط زشتشان «ازدواج‌های سفید» – که سیاه‌ترین نوع زندگی مزدوج است – همه‌ی این‌ها به خاطر این است که خانواده از بین برود»[4]. این روش و سبک زندگی، سبک زندگی دوستدار حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها نیست. ما باید علاوه بر شور و شعور حسینی در هیئت، رفتار و سبک زندگی‌مان نیز رفتار و سبک زندگیِ حسینی باشد تا مورد رضایت خداوند و اهل‌بیت علیهم‌السّلام واقع شود.

* راهکارهای عملیاتی برای منِ هیئتی چیست؟

اساساً مدیریت بحران در سه سطح قبل از بحران، هنگام بحران و بعد از بحران صورت می‌گیرد که هر کدام از این مراحل، نیازمند فراهم آوردن شرایطی است؛ ولی برنامه‌ریزی و آمادگی‌های قبل از وقوع بحران، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ ندارد، در حالی که برای ترمیم خسارات وارده بعد از وقوع بحران نیاز به سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی است.

از این‌رو هر کس در هر جایگاه و موقعیتی، در هر سن و سالی و با هر جنسیتی که دارد، می‌تواند کارهایی را برای اصلاح سبک زندگی در مسأله خانواده انجام دهد و گامی مؤثر در میدان مبارزه بردارد. در این‌جا ابتدا به برخی اقدامات خداپسندانه‌ی عمومی اشاره می‌کنیم:

اگر پدر و مادر هستیم، برای جوانان مقدمات ازدواج آسان را فراهم کنیم و از سخت‌گیری‌های بیهوده و غیرمنطقی دوری کنیم تا گامی در جهت مدیریت این بحران برداشته باشیم.

اگر جوان مجرد هستیم و شرایط حداقلی و معقول ازدواج را داریم، با توکل به خدا و توسل به اهل‌بیت علیهم‌السّلام هر چه زودتر در جهت تشکیل خانواده اقدام کنیم و به فرموده پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله نصف دین خود را که همان مسیر کمال و رسیدن به سعادت است، پیموده و برای نیمه دیگر آن تلاش کنیم «مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أَحْرَزَ نِصْفَ دِینِهِ فَلْیَتَّقِ اللَّهَ فِی النِّصْفِ الْبَاقِی‏»[5].

اگر زوج جوانی هستیم که به تازگی موفق به تشکیل خانواده شده‌ایم و شرایط ابتدایی و ضروری را دارا هستیم، فرصت را غنیمت شمرده و هر چه زودتر به امر نائب امام زمان عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشّریف لبیک گفته و گامی جهت توسعه نسل شیعه و سربازان امام منتقم برداریم.

اگر صاحب‌خانه و یا توانمند هستیم، با تخفیف و شرایط ویژه به خانواده‌ها جهت ازدواج و فرزندآوری کمک کنیم. به طور مثال به زوج‌های تازه ازدواج کرده به مدت یک سال خانه‌ی خود را به صورت نصف قیمت اجاره دهیم؛ یا به ازای تولد هر فرزند شیعه و محبّ امیرالمؤمنین و اهل‌بیت علیهم‌السّلام، اجاره یک یا چند ماه را از مستأجر نگیریم.
و اگر …

در این میدان جهاد، هیئت‌ها و هیئتی‌ها نیز وظایفی دارند که لازم است هر یک به نوبه خود، جهادِ تشکیلاتی داشته باشند. مقام معظم رهبری در دیدار مدّاحان در سال 1397 نیز فرمودند: «به‌خصوص من تکیه می‌کنم در این برهه‌ی از زمان روی مسأله‌ی خانواده تکیه کنید.» از این‌رو پرداختن به مسأله‌ی خانواده در هیئت‌ها موضوعیت پیدا کرده و یکی از وظایف جدّی برای هیئات محسوب می‌شود.

البته باید توجه داشت اقداماتی که در این‌جا ذکر می‌شود، منحصر در این موارد نیست و به معنای نسخه واحدی برای همه‌ی هیئت‌ها هم نیست؛ بلکه صرفاً ذکر برخی موارد است که جا دارد هر مجموعه‌ای متناسب با توانمندی‌ها و ظرفیت‌های خود، با اولویت‌بندی درست، برخی از این موارد را عملیاتی کرده و در گوشه‌ای از این میدان وسیع به مبارزه و جهاد بپردازد تا همه با هم بتوانیم از این بحران، با موفقیت عبور کنیم. برخی از این اقدامات عبارت‌اند از:

* اگر سخنران، مدّاح یا شاعر هستیم:

با استفاده از تریبونی که در اختیار داریم به تبیین ضرورت مسأله خانواده و بحران جمعیت بپردازیم.
جوانان را ترغیب و تشویق به ازدواج کنیم و در این راستا به صورت عملی نیز به واسطه‌گری در امر ازدواج اقدام کنیم.

براساس مبانی و معارف اسلامی، مشاوره‌های دلسوزانه‌ای برای خانواده‌ها داشته باشیم.

اگر مسئول یا مدیر هیئت هستیم، به دستگیری از محبّین اهل‌بیت علیهم‌السّلام بپردازیم. اقداماتی همچون:

– تأسیس صندوق قرض‌الحسنه به منظور کمک هزینه‌ی معیشتی به زائران در هیئت
– راه‌اندازی دفتر مشاوره خانواده با استفاده از متخصصین متعهد در این حوزه
– برگزاری کارگاه‌های خانواده‌ها؛ از انتخاب همسر تا تربیت فرزند
– برگزاری دوره‌های مطالعاتی تربیتی همچون آثار استاد عباسی ولدی
– برگزاری مسابقات کتابخوانی در حوزه خانواده
– تشویق و ترغیب کادر هیئت به ایفای نقش در این میدان با تسهیلات ویژه برای ازدواج و فرزندآوری اعضا
و …

در پایان لازم است که حتماً به دو پرسش مهم در زمینه انجام چنین فعالیت‌هایی توسط نهادِ هیئت فکر کنیم:

آیا انجام چنین اقداماتی توسط هیئات، وظیفه‌ی دیگر نهادهای مرتبط با مسأله خانواده ساقط می‌شود؟
انجام چنین اقداماتی در این برهه‌ی زمانی، جزء کدام اولویت هیئات قرار دارد؟

منابع:

قرآن کریم
شیخ طوسی؛ الأمالی
شعیری، محمد بن حسن؛ جامع الأخبار
عابدینی، محمدرضا؛ اهل‌بیتی‌ها
عباسی ولدی، محسن؛ ایران جوان بمان
مقام معظم رهبری؛ https://farsi.khamenei.ir
مرکز آمار ایران؛ https://www.amar.org.ir
مرکز تحقیقات زن و خانواده؛ تحولات جمعیتی ایران؛ عوامل، پیامدها، راهبردها، 1392.
شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده؛ جنگ جمعیتی، ستیز صهیونیسم علیه ملت‌ها، 1392.

[1]. بیانات در تاریخ 20/03/1375.

[2]. در برابر آنان (دشمنان) هرچه می‌توانید، آماده سازید (انفال: 60).

[3]. ازدواج کنید و تولید نسل کنید و با فرزندآوری، نسل خویش را گسترش دهید؛ چرا که من به کثرت شما امّت خودم و فرزندان شما، بر سایر امّت‌ها مباهات می‌کنم (جامع الاخبار(للشعیری)، ص 101).

[4]. بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت علیهم‌السّلام در تاریخ 07/12/1397.

[5]. الأمالی (للطّوسی)، ج 1، ص 518.

انتهای پیام/

پر بازدید ها

پر بحث ترین ها

بیشترین اشتراک

بازار

اخبار کسب و کار